İçindekiler
Ritalin Nedir?
Ritalin, kırmızı reçete ile kullanılması gereken ve merkezi sinir sistemini uyaran bir ilaçtır. İlacın ana etken maddesi metilfenidattır. Bu madde sayesinde ilacı kullanan bireyin beynindeki dopamin ve noradrenalin seviyesi yükselir. Bu ilaç ayrıca kalsiyum fosfat, laktoz, buğday nişastası ve jelatin gibi maddeleri içerir. Ritalin ilacı mutlaka bir doktor takibi altında kullanılmalıdır. İlacın genel kullanım amacı dikkat eksikliğini tedavi etmektedir. Ancak narkolepsi tedavisinde de kullanım sağlanabilmektir.
İlacın doz ayarı ise kan testlerine göre belirlenir. Doz ayarı ilacı kullanan kişinin iştahsızlık, mide bulantısı ve baş dönmesi gibi olumsuz etkileri yaşamaması için önemlidir. Orantısız doz kullanmak çocuklarda büyümeyi olumsuz yönde etkileyebilmektedir. İlaç bırakılmadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır. İlacı doktor kontrolü olmadan aniden kesmek sara nöbetlerine ve zihinsel karmaşaya neden olabilir. Bu nedenle bilinçli kullanım önemlidir.
Ritalin Ne İşe Yarar?
İlaç genel olarak DEHB tedavisinde kullanılmaktadır. Bu durum için geçmişten bugüne en çok kullanılan ilaçtır. Ayrıca ilacın kullanımı tedavide oldukça olumlu sonuçlar vermektedir.
Ritalin Ne İçin Kullanılır?
İlaç, hastanın şikayetlerinin tam tersi yönde etki gösterir. İlacı hiperaktivite problemi yaşayan bir kişi kullandığında kendini daha sakin hissederken, kronik yorgunluğu olan biri ilacı kullandığında kendini daha enerjik hissedebilir. Ritalin genellikle aşağıdaki durumların tedavisinde kullanılır:
- Konsantrasyon ve odaklanma zorlukları
- Dikkat eksikliği
- Aşırı hareketli olma durumu
- Dürtü kontrol bozuklukları
- Gün içerisinde sürekli uyuma eylemi
- Kronik yorgunluk
İlacın kullanımı genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu tedavi etmek içindir. Kullanım sonrasında beyin kimyasalları etkilenir ve kişideki dürtüsel davranışlar azalır. Böylece kişinin dikkat etme süresi de önemli ölçüde artmış olur. Beynin belli bölgelerinde meydana gelen artma, kişinin konsantrasyonunu kolaylaştırır. Bu ilaç, 6-18 yaş grubundaki çocuklarda dikkat eksikliği için davranış terapisinin yetersiz kalması durumunda reçete edilmektedir.
Ritalin Nasıl Kullanılır?
İlacın kullanımı bir bardak su ile yapılabilir. Kullanmadan önce aç ya da tok olmanız fark etmez. İlacın uykusuzluk etkisi olduğundan gece uyuyabilmek için doz alımları sabah ya da öğleden sonra yapılmalıdır. Gerekli doz alımı unutulduğu durumda kesinlikle ikinci doz alınmamalıdır. Ayrıca doz ayarı mutlaka uzman bir doktor tarafından belirlenmelidir. Gerekenden az doz kullanmak bir fayda sağlamayacağı gibi gerekenden fazla doz kullanmak da vücutta bazı olumsuz etkilere neden olacaktır. Her türlü yan etki için mutlaka doktorunuza danışmalısınız.
Eğer ilacı 18 yaş altındaki bir birey kullanacaksa bu durumda ebeveynler oldukça dikkatli bir şekilde çocuğun ilaç kullanımını takip etmelidir. Tedavinin başlamasından sonraki ilk birkaç gün baş dönmesi, odaklanma zorluğu, reflekslerde zayıflama ve görme problemleri görülebilir. Bu nedenle kullanımın devam ettiği ilk birkaç gün araç kullanılmamalıdır. Ayrıca bu ilacın kişiye özel olarak reçete edildiği unutulmamalıdır. Bu nedenle ilacın bir başkası ile paylaşılması oldukça tehlikelidir. Kötüye kullanımı önlemek için ilaç özel bir yerde saklanmalıdır.
Ritalin Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Ritalin ilacı reçete edilmeden önce mutlaka aşağıdaki konular hakkında araştırma yapılmalıdır:
- Varsa hastanın kullandığı diğer ilaçlar
- Kişinin ailesinin tıbbi geçmişi
- Aile bireylerindeki psikolojik problemler
- Kişinin tıbbi hikayesi
- Ailede tik olup olmadığı
- Kişinin önceden veya şimdi alkol ve uyuşturucu gibi bağımlılıklarının varlığı
Tedaviyi yapacak olan doktor ilgili konular hakkında mutlaka bilgi sahibi olmalıdır. Ayrıca tedaviyi alacak olan kişi de mutlaka bu konular hakkında doktorunu bilgilendirmelidir. Yukarıdaki durumlar hakkında yeteri kadar araştırma yapmadan ilacın reçete edilmesi istenmeyen sonuçlara neden olabilir. Gerekli durumlarda ek testlere ihtiyaç duyulabilir.
İlacın kullanımına başladıktan sonra doz değişimleri öncesinde yılda iki kere kişinin iştahı, kilo ve boy değişimleri, tansiyonu ve ruh hali takip edilmelidir. İlacın kullanımından sonraki ilk ayda kişiler ruh ve beden hallerindeki değişimleri iyi değerlendirmelidir. Eğer kendilerini iyi hissetmiyorlarsa bu durumda bunu doktorlarına bildirmelidir.
Kişin kendini iyi hissetmiyorsa ilacı aniden kesmemelidir. Bu durum bazı istenmeyen yan etkilere neden olabilir. İlacın aniden kullanımının bırakılmasının ardından aşağıdaki yan etkiler görülebilir:
- Depresif ruh hali
- Düzensiz kalp atışı
- Halsizlik
- Sinirli ve gergin ruh hali
- Mide bulantısı
- Hastalık belirtilerinin tekrarlaması
Kimler Ritalin Kullanmamalıdır?
Aşağıdaki durumlardan birine veya birkaçına sahip kişiler ilacı kullanmamalıdır:
- Metilfenidat alerjisi olanlar
- Tiroit hastaları
- Göz tansiyonu ve hipertansiyon hastaları
- Yeme bozukluğuna sahip olan kişiler
- Beyin damarı hastalığı bulunan ya da bu tür bir hastalığı daha önce geçirmiş kişiler
- Kan damarlarında daralma bulunanlar
- Borderline kişilik bozukluğuna ve majör depresyona sahip kişiler
- Şizofreni hastaları
- 6 yaşından küçük çocuklar
İlacın hamilelik dönemindeki etkisi bilinmediğinden hamile kişilerin de ilacı kullanması tavsiye edilmemektedir. Bu konuda mutlaka doktorunuza tanışmanızı tavsiye ederiz. Ayrıca hamilelik planlayan kişilerin de bu konuda doktorlarını vakit kaybetmeden bilgilendirmesi gerekir. Emziren annelerin de ilacın etken maddesinin süt yoluyla bebeğe geçebilme ihtimali bulunduğundan bu ilacı kullanması tavsiye edilmemektedir.
İlacı 6 yaşının üstündeki çocukların kullanması güvenlidir. Ancak ilacın kullanımının iştahsızlığa neden olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle ebeveynlerin tedavi süresince çocuklarındaki değişimleri dikkatle takip etmesi önemlidir. Herhangi bir olumsuz değişimde doktora bilgilendirme yapılmalıdır.
Ritalin Hangi İlaçlarla Kullanılamaz?
Aşağıdaki ilaçların ritalin ile kullanılması tehlikelidir:
- Depresyon ilaçları
- Zihinsel sağlık problemleri tedavisi için kullanılan ilaçlar
- Epilepsi ve tansiyon ilaçları
- Bazı öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları
- Kan sulandırıcı ilaçlar
İlgili ilaçları ritalin ile kullanmak risk oluşturabilir. İlaçlar birbirlerinin etkilerini azaltabileceği gibi farklı yan etkilere de neden olabilirler. Bu nedenle kişiler kullandıkları ilaçlar hakkında mutlaka doktorlarını bilgilendirmelidir.
Ritalin Yan Etkileri Nelerdir?
Her ilacın birtakım yan etkileri bulunmaktadır. Bu nedenle ilacı kullanmadan önce yan etkileri hakkında bilgi edinmeniz önemlidir. Yan etkilerine rağmen Ritalin birçok ilaca göre az yan etkiye sahip bir ilaçtır. Ayrıca yan etkilerin her kişide görülmediği unutulmamalıdır. 113 bilimsel araştırmaya göre Ritalin oldukça güvenilir bir ilaçtır. Ancak ilacın bazı yan etkileri diğer yan etkilerine oranla daha sık görülebilmektedir. Bunlar arasında uykusuzluk, iştahta azalma, karın ağrısı, baş ağrısı ve kilo kaybı sayılabilir.
Yan etkiler arasında en çok iştahta azalma ve kilo kaybı görülmektedir. Bu yan etkinin önüne geçmek için ilacın yemeklerden önce alınması iyi bir seçenektir. Kilo kaybını önlemek için yapılabilecek diğer bir yöntem de akşamları zengin kalorili yemekler tüketmektir. İlaç sabah saatlerinde alınması gerektiğinden ve etkisini de bu sürede gösterdiğinden akşamları kalorili gıdalar tüketmek sizi kilo kaybetmekten koruyabilir. İlacın büyümeyi ve gelişmeyi baskılama etkisi tedavinin başlarına görülmektedir. İleriki yıllarda çocuk üzerinde böyle bir etki görülmesi mümkün değildir. Bu nedenle ileriki yıllarda bu tür sorunları yaşayan çocuklar mutlaka bir hekime muayene olmalıdır.
Tedavi süresince bazı bireyler uykusuzluk görülebilmektedir. Ancak bu etki genellikle tedavinin başlamasından sonraki ilk birkaç haftada etkilidir. Bu sürenin sonundan sonra uyku sorunu kendiliğinden çözülmektedir. Uykusuzluk sorunu yaşamamak için ilacın akşamüzeri en geç 4-5 gibi alınmasına dikkat edilmelidir. Böylece ilacın etkisi akşam 9-10 civarında sonlanacaktır. Eğer ilacın daha geç saatlerde alınması gerekiyorsa bu durumda ilacı normalden daha düşük dozda almak faydalı olabilir.
Tedavinin ilk günlerinde görülen diğer bir etki de baş ve karın ağrısıdır. Bu yan etki, genellikle ilk birkaç günden sonra kendiliğinden etkisini yitirir.
İlacın görülen son bir diğer yaygın yan etkisi de sinirlilik halidir. Özellikle bazı çocuklarda buna sık ağlamalar eşlik edebilmektedir. Bu durumun yaşanmaması için ilacın uygun dozdan daha fazla alınmamasına dikkat edilmelidir.
Ritalin Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Ritalin Zararlı mı?
Hayır, bugüne kadar ilaç hakkında 133 bilimsel araştırma yapılmıştır. Yapılan araştırmaların hiçbirinde ilacın tehlikeli ve zararlı bir yan etkisi bulunmamıştır. Gerekli testler hem çocuklarda hem gençlerde hem de erişkinlerde yapılmıştır. Ancak yine de ilaç kullanımı süresince bazı yan etkilerin görülebileceği unutulmamalıdır. Bu yan etkiler arasında en çok uykusuzluk, karın ağrısı, iştahsızlık ve kilo kaybı görülmektedir.
Ritalin Reçetesiz Alınır mı?
İlacın kötüye kullanım potansiyeli bulunmaktadır. Bu nedenle eczanelerden reçetesiz olarak temin edilmesi mümkün değildir. İlaç ancak kontrollü bir şekilde ve kırmızı reçeteyle temin edilebilmektedir.
Ritalin En Fazla Kaç Kutu Verilir?
İlaç en fazla 2 kutu yazılabilmektedir. Gerekli kullanım dozunu doktorunuz sizin için ayarlayacaktır.
Ritalin Uyutur mu?
İlacın en sık görülen yan etkilerinden biri uykusuzluktur. Ancak bu etki tedavinin başlamasından sonraki ilk birkaç hafta sürmektir. Bu sürenin ardından uykusuzluk sorunu genellikle kimsede görülmemektedir. Bunu önlemek için ilacın son dozunu akşam en geç 4-5 gibi alabilirsiniz. Böylece ilacın etkisini kaybetmeye başladığı akşam saatlerinde sorun yaşamadan uyuyabilirsiniz.
Ritalin Etken Maddesi Nedir?
İlaç etken madde olarak 10 mg metilfenidat hidroklorür içermektedir.
Aile Hekimi Ritalin Yazabilir mi?
Hayır, bu ilacı yalnızca çocuk ve ergen psikiyatristleri reçete edebilmektedir. Yetişkinler için ise yetişkin psikiyatristleri ilacı reçete edebilir.
Ritalin İdrarda Çıkar mı?
İlacın oral kullanımı sonucu dozun %78-97’si idrar ile vücut dışarısına atılır. Bu genellikle 48-96 saat içerisinde gerçekleşmektedir. Değişiklik geçirmemiş metilfenidat ise yalnızca küçük miktarlarda idrarda çıkar. Bu oran %1’den daha azdır.
Ritalin Burundan Alınır mı?
Hapları ezerek kullanmak damar tıkanmasına neden olabileceğinden asla yapılmamalıdır.
Ritalin ile Kahve İçilir mi?
Uyarıcı içerek ilaçları kafein ile birlikte kullanmak ilacın uyarıcı etkisini artırabilmektedir. Bu da kişide birtakım olumsuz yan etkilere neden olabilir.
Ritalin Hangi Reçete ile Satılır?
Ritalin kırmızı reçete ile satılan bir ilaçtır.
Bu Makaleyi Oyla
1
0
Tarih : 09.04.2023
Güncellenme Tarihi: 09.09.2023 22:36
Yazar : Sena Özbeyoğlu
PSIKOLOG
Sena Özbeyoğlu
Merhabalar, ben Psikolog Sena Özbeyoğlu. Ankara TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Psikoloji bölümü mezunuyum. Bilişsel Davranışçı Terapi tekniklerini kullanmaktayım. Aynı zamanda Aile ve Çift terapisi uygulamaktayım. Bilişsel Dav...
Devamını Oku
