Psikolojik Şiddet Nedir?

İçindekiler

Psikolojik şiddet; duygusal şiddet, duygusal istismar ya da psikolojik istismar olarak da bilinen, birinin (kişi ya da grup) diğerine aşağılama, küfür, izole etme, tehdit, sürekli eleştirme gibi davranışlar göstermesi, psikolojisini alt üst etmek istemesi, becerilerini zayıflatması olarak tanımlanan bir şiddet türüdür. Şiddet denildiğinde herkesin aklına ilk önce fiziksel şiddet geliyor olsa da psikolojik şiddet oldukça yaygın görülen, fark edilmesi güç ve yaptırımların daha sınırlı olduğu bir şiddet biçimi olarak karşımıza çıkar.

Psikolojik şiddet kişinin ruhsal, fiziksel ve zihinsel sağlığını tehdit eder. Psikolojik şiddette fiziksel şiddetten farklı olarak şiddete maruz kalan kişi fiziksel bir acı hissetmez. Şiddet uygulayan kişinin amacının karşı tarafı aşağılamak ve bir şekilde yaşadığı çevre ya da toplumdan soyutlamak olduğu görülür. Psikolojik şiddetin sınırlarını anlamak oldukça zordur. Psikolojik şiddet, çoğu zaman fiziksel şiddet veya cinsel şiddet gibi belirtilerinin açıkça belli olduğu şiddet biçimlerinin yanında önemsiz görünebilir ve fark edilemeyebilir. Bu nedenle psikolojik şiddete maruz kalan birçok şiddet mağduru çok uzun bir süre hatta belki de yaşamı boyunca uğradığı şiddeti fark etmeyebilir. Bunun en büyük sebeplerinden birisi psikolojik şiddetin gözle görülür olmaması, toplum tarafından bir şekilde normalleştirilmiş olması olabilir. 

Psikolojik şiddetin boyutları bazen bireyler üzerinde fiziksel şiddette daha büyük etkiler oluşturabilir. Şiddete bağlı olarak kişi duygusal olarak sürekli yoğun duygular ile istismar edilir. Bu sebeple psikolojik şiddetin tanımsal en doğru karşılığı duygusal istismardır. Duygusal olarak istismar edilen kişi durumun farkında olmasa da yoğun olumsuz duygular hissetmeye başlayabilir. Özellikle küçük yaşlardan itibaren psikolojik şiddete maruz kalan bireyler ciddi problem davranışlar gösterebilirler. Bu sebeple psikolojik şiddetin farkına varıldığında profesyonel ruh sağlığı desteği almak büyük önem taşır.

Psikolojik Şiddetin Nedenleri

Psikolojik şiddetin nedenleri şiddeti uygulayan kişinin yaşantısı ile bağlantılı olduğundan oldukça karmaşık ve çok yönlü olabilir. Şiddetin nedenlerini anlayabilmek şiddetten kurtulabilmek ve müdahale yöntemlerini belirleyebilmek adına oldukça önemlidir. Psikolojik şiddetin nedenlerini şu başlıklarla inceleyelim:

1. Bireyin Güç ve Kontrol İhtiyacı: Güç ve kontrol ihtiyacı psikolojik şiddet gösteren kişilerde en çok görülen özelliklerden birisi olarak karşımıza çıkar. Şiddeti uygulayan kişi düşük özsaygısını başka kişi ya da kişilere duygusal şiddet uygulayarak manipüle etmeye çalışabilir. Kontrol etme ihtiyacını partnerini, arkadaşını ya da bazen çocuğunu kendisine bağımlı hale getirmek, yaşamını kendi kontrolünde manipüle edebilmek için karşı tarafa yöneltebilir.  
2. Güç Mücadelesi: Toplumda bazı kişilerde bulundukları ortamda güçlü olmak istemek bir ihtiyaç olarak gözlemlenebilir. Böylelikle güç ya da rekabet gerektiren ortamlarda bunu elde edebilmek için kişiler güç mücadelesine girebilirler. Kişinin iletişim becerisine de bağlı olarak bu mücadele zamanla, var olabilmek adına, çevresindekilere karşı duygusal şiddet uygulamaya kadar uzanabilir.
3. Duygusal Problemler: Kişinin var olan ruhsal bozuklukları davranışları üzerinde etkili olabilir. Anksiyete, kişilik bozukluğu, depresyon yaşayan kişiler ani duygu değişimleri yaşarlar. Böyle durumlarda çevresindekilere kişilere kendilerini rahatlatabilmek adına olumsuz duygular geliştirebilirler. Bu onlar için bir duygusal sağaltım haline dönüşebilir. Böylelikle kişi kendisini iyi hissedebilmek adına psikolojik şiddete başvurmaktan çekinmeyebilir.
4. Öğrenilen Davranışlar: Bazı kişiler çocukluk dönemlerinde yaşadıkları olumsuz yaşam deneyimleri ile şiddeti bir davranış şekli olarak öğrenmiş olabilir. Ailelerinden ya da yakın çevrelerinden şiddete maruz kalarak bunu davranışa dönüştürmüş olabilirler. Böylelikle kişi için başka birinin duygularını yok saymak var olma biçimi olabilir. 
5. Kültürel Faktörler: Toplumsal doğrular ya da kültürel öğretiler psikolojik şiddetin yaygınlaşmasını etkileyebilir. Toplumda kabul görmeyen gruplar, cinsiyet eşitsizliği, örf ve adetler bazı grupların kendilerine üstün görmelerine sebebiyet verebilir. Bu durum psikolojik şiddet de dahil olmak üzere tüm şiddet türlerinin artmasına neden olabilir.

Psikolojik Şiddetin Belirtileri

Kişinin duygu durumunu etkileyecek şiddet içeren davranışlara sürekli olarak maruz kalması bir süre sonra psikolojik şiddet belirtilerini ortaya çıkarır. Böyle bir duruma maruz kalıyorsanız bir süre sonra özgüveninizde düşüklük, korku, kaygı, stres gibi belirtileri hissetmeye başlayabilirsiniz. Şiddete sebep olan faktörler ortadan kalkmadıkça hissedilen yoğun duygular sebebiyle bir süre sonra ruhsal hastalıklar görülmeye başlayabilir. Anksiyete bozukluğu, depresyon, akut stres bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu gibi hastalıklarla mücadele etmek durumunda kalabilirsiniz. 

Çocuklarda psikolojik şiddet belirtileri ruhsal olarak hemen hemen aynı belirtileri içerir. Bunların yanı sıra çocuklar yetişkinlere göre daha hassas bireylerdir. Bu sebeple yetişkin kadar olayları ya da duyguları anlamlandırıp aksiyona geçemeyebilirler. Bunun yerine yaşamlarında ya da davranışlarında var olan değişimlerle sizlere ipuçları verirler. Örneğin; akademik başarısı yüksek olan çocuğun okula karşı isteksizleşmesi ya da akademik başarısının düşmeye başlaması ebeveynler için bir ipucudur. Çocuğunuzun okulda ya da herhangi bir alanda bir sorun yaşadığını ve bu sebeple düzeninin bozulduğu bilgisini size verir. Böyle bir durumda görmezden gelmek yerine sorunu bulup, çocuğa destek olmak gerekir.

Yoğun duygularla baş etmeye çalışan kişilerde uyuşturucu, alkol kullanımı gibi durumlar gözlenebilir. Bu tür belirtiler hissediyorsanız, bununla baş edebilmek için en doğru yöntem uzman ruh sağlığı doktorundan ya da uzman bir psikologdan destek almak olur. En kısa sürede ruh sağlığı uzmanlarından randevu alarak görüşebilir ve şiddetten kurtulmak için bir adım atabilirsiniz. Alanında uzman psikolog ile görüşmek isterseniz onlinepsikolog.com platformu üzerinden hızlıca randevu oluşturarak çevrimiçi terapi hizmetine hızlıca erişebilirsiniz.

Psikolojik Şiddet Türleri Nelerdir?

Psikolojik şiddet duygusal bir istismar olduğundan pek çok türü vardır. Fakat en yaygın olarak bilinen psikolojik şiddet türlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Yalnızlaştırma: Bu şiddet türünde şiddete maruz kalan kişi sürekli olarak çevresindekilerden uzaklaştırılmaya çalışılır. Şiddeti uygulayan kişinin buradaki amacının bireyi yalnızca kendisine bağlı duruma getirmek olduğu görülür. Zamanla mağdurun çevresindeki aile, arkadaş üyelerinden uzaklaştığı ve ilişkilerinin bozulduğu gözlemlenir. Böylelikle şiddete maruz kalan kişi bir süre sonra en yakınındaki kişinin şiddeti uygulayan kişi olduğu düşüncesine kapılarak olumsuz duygular hissetmeye başlar.
• Yok Olma (Ghosting): Bu şiddet türünde şiddet uygulayan kişiyi maruz kalan kişinin hayatından bir anda, herhangi bir sebep yokken kaybolur. Bu durumda maruz kalan kişi duygusal bir boşluk hissederek ruhsal çöküş yaşayabilir.
• Birden Ortaya Çıkma (Zombieing): Bu şiddet türünde yok olma şiddet türü ile ortadan kaybolan, şiddet uygulayan kişinin, aniden ortaya çıkarak şiddete maruz kalan kişinin hayatına yeniden girmeye çalışması olarak tanımlanır. Böylelikle şiddete maruz kalan kişinin yaşam düzeni yeniden alt üst olur ve duygusal olarak zor bir süreçten geçmeye maruz bırakılır.
• Aşırı Kıskançlık: Kıskanma duygusu her insanda olabilecek bir duygu olsa da burada kastedilen durum kıskançlık sebebiyle şiddete maruz kalan kişinin yaşam kalitesinin düşürülmesi, ilişkilerine müdahale etme olarak tanımlanabilir. Şiddet uygulayan kişi kıskançlık duygusunu kontrol edemez. Böylelikle duygusal olarak karşısındaki istismar etmeye, cezalandırmaya başlayabilir.
• Yemleme (Breadcrumbing): Bu şiddet türünde şiddeti uygulayan kişinin dengesiz davranışları ile şiddete maruz bıraktığı kişide değersizlik duygusu ortaya çıkar. Örneğin; şiddeti uygulayan kişi flört ettiği kişiyle bir anda görüşmeyi keser sonrasında hiçbir şey olmamış gibi yeniden konuşmaya devam eder. Bu duruma maruz kalan kişi inişli çıkışlı duygular yaşayarak kendini sorgulayabilir.
• Saklama (Stashing): Saklama daha çok ikili ilişkilerde görülür. Şiddeti uygulayan kişi ilişkiyi sürekli saklamak ister. Toplum içerisinde karşısındaki ile görünmek istemez. Bu durum şiddet mağduru kişide değersizlik hissine sebep olur.
• Akıl Bulandırma (Gaslighting): Akıl bulandırma en kötü psikolojik şiddet türlerinden biridir. Şiddete maruz bırakılan kişinin sürekli kendisini sorgulaması sağlanır. Bu davranışlar sebebiyle mağdur bir süre sonra düşüncelerini kendisinin uydurduğuna inanmaya başlayabilir. Paranoya davranışları gözlemlenebilir. Mağdur bu süreçte tamamen karşı tarafa bağımlı hale gelir. Bu durum özgüven kaybı, değersizlik gibi birçok olumsuz duyguyu beraberinde getirir. 
• Mobbing: Mobbing kavramı iş yerinde maruz kaldığınız psikolojik şiddet davranışlarını tanımlar. Sürekli küçük görülme, aşağılanma, hakarete maruz kalma gibi sorunlar yaşıyorsanız iş yerinizde mobbinge maruz kalıyorsunuz anlamına gelir. 
• Mansplaning: Bu şiddet türü cinsiyet temelli olarak ortaya çıkar. Herhangi bir ortamda kadınların fikirlerini küçümsemek, sürekli onları bastırmak için karşı cinsin sergilediği davranışların tümünü ifade eder. 

Bunlar en bilinen ve yaygın görülen psikolojik şiddet türleri olsa da ekonomik şiddet, fiziksel şiddet, cinsel şiddet, flört şiddeti, ısrarlı takip, siber zorbalık gibi şiddet türlerinin tamamı aslında psikolojik şiddeti de kapsar. Şiddete maruz kalan kişinin şiddet kaynaklı duygu durum bozuklukları yaşayacağından her şiddet türü psikolojik şiddeti de içerir demek yanlış olmayacaktır.

Psikolojik Şiddetten Kendinizi Korumanın Yolları

Psikolojik şiddetten korunmak hem sağlıklı iletişimle ilişkiler kurabilmek hem de ruhsal güçlenmeniz için oldukça önem taşır. Kendinizi koruyabilmenin ilk adımı şiddeti fark edebilmeniz, bu konuda maruz kaldığınız davranışların farkında olmanızdır. Size zarar veren davranışları tanımak, duygularınızın farkında olmak sizi şiddetten korur. Farkındalık geliştirdikten sonra çevrenizde size destek olabilecek kişilerle durumu paylaşmak ve destek talep edebilmeniz önemlidir. Böylelikle kendinizi süreçte yalnız hissetmez ve olumsuz duygularla başa çıkabilme kapasitenizi arttırabilirsiniz. 

Psikolojik şiddet içeren herhangi bir davranış ile karşılaştığınızda sınırlarınızı koruyabilmeniz ve buna izin vermemeniz önemli bir durumdur. Eğer ki uzun süredir psikolojik şiddete maruz kaldıysanız ve artık bunun farkındaysanız kişisel destek ağlarınızdan yardım isteyebilirsiniz. Bununla baş edebilmek için profesyonel bir destek almanız önerilir. Böyle bir durumda uzun süredir maruz kalınan şiddetin etkilerini azaltabilmek için ruh sağlığı uzmanı ile görüşmeniz gerekir. Ruh sağlığı doktoru görüşme sonrası durumunuzu saptayabilir ve size en iyi gelen tedavi yöntemini önerir. Ruh sağlığınızın durumuna göre ilaç tedavisi, psikoterapi ya da her ikisi birlikte önerilebilir. 

Özet

Psikolojik şiddet kişinin ruhsal, fiziksel ve zihinsel sağlığını olumsuz etkileyen bir şiddet türüdür. Diğer şiddet türleri kadar sık dile getirilmese de en yaygın şiddet türlerinden birisidir. Çünkü duygusal şiddet diğer şiddet türlerinin de kapsadığı bir şiddet türü demek yanlış olmaz. Her türlü şiddet kişinin sağlığında olumsuz izler bırakır. Örneğin; fiziksel olarak şiddete maruz kalan birisi, şiddete maruz kaldığı anda ve sonrasında duygusal olarak da örselenme yaşayacağından dolayı dolaylı olarak psikolojik şiddete de maruz kalır. 

Psikolojik şiddet gösteren kişilerin birçok özellikleri olabilir. Nedenleri oldukça karmaşık olan psikolojik şiddeti uygulayan kişilerde en yaygın görülen özellik güç ve kontrol ihtiyacıdır. Bu tür davranışlara sahip kişiler sizi kendisine bağımlı hale getirmeyi hedefleyeceğinden davranışların farkında olmak ve sınırlarınızı korumak oldukça önemlidir. 

Sonuç olarak psikolojik şiddet sizin tüm yaşamınızı etkileyebilecek bir şiddet türüdür. Bu şiddetten korunmanız ve destek mekanizmalarınızı bilmeniz size yarar sağlar. Böyle bir şeye maruz kalıp, sağlığınızda bozulmalar hissediyorsanız en kısa zamanda ruh sağlığı uzmanına başvurmanız gerekir. Böylelikle maruz kaldığınız şiddetin etkilerini azaltmak için ilk adımı atmış olursunuz. Ayrıca yalnızca kendinizi değil çevrenizdekilerin de bu tür şiddetin farkında olabilmesi için bildiklerinizi paylaşmanız toplumsal farkındalığın arttırılabilmesi oldukça önem taşır. 

Sıkça Sorulan Sorular

Psikolojik Şiddetin Belirtileri Nelerdir?

Bu tür şiddetin belirtileri arasında sürekli eleştiri, hakaret, manipülasyon, izolasyon, tehditler ve aşağılama gibi davranışlar olabilir. Şiddete maruz kalan kişiler genellikle özgüven kaybı, anksiyete ve depresyon yaşayabilirler. Psikolojik şiddetin maruz kalan üzerinde ruhsal, fiziksel birçok belirtisi vardır. 

Psikolojik Şiddetten Nasıl Korunabilirim?

Psikolojik şiddete maruz kaldığınızın farkında olmanız çok önemlidir. Böyle bir şiddete maruz kalıyorsanız en yakınınızda güvendiğiniz kişilere durumu anlatarak destek isteyebilirsiniz. Profesyonel destek için ruh sağlığı uzmanına başvurabilirsiniz.

Psikolojik Şiddete Maruz Kaldığımda Kimden Destek İsteyebilirim?

Psikolojik şiddete maruz kalıyorsanız öncelikle en yakınınızda güvendiğiniz bir kişiden destek isteyebilirsiniz. Bunun dışında Sosyal Hizmet Danışma Hattı 183’ü ya da kolluk kuvvetlerini arayarak maruz kaldığınız şiddetten kurtulmak için başvuruda bulunabilirsiniz. Size en yakın Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi (ŞÖNİM)’ne başvuruda bulunabilirsiniz.