< Geri
İçindekiler
Yaşam içerisinde hareketlerimiz bildiğimiz ve öğrendiğimiz bilgilerden ortaya çıkar. Ancak bazı durumlarda bu kalıplar yaşantımızı sınırlandırabilecek hale de gelebilir. Yanlış davranışlarda bulunduğumuzun farkında olsak bile kendi kendimize bunu değiştirmekte zorlanırız. İşte bugün sizlere bunun çözümü ile ilgili bir metot olan Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) yöntemini anlatacak ve bu konuyu detaylıca ele alacağız.
Bilişsel davranışçı psikoterapi; kişilerin düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını kontrol etmelerini sağlar. Düşüncelerimiz, hislerimiz ve davranışlarımız birbiriyle ilişkilidir. BDT de bu düşünceye göre oluşturulmuş bir psikoterapi türüdür. Bahsedilen ölçütlerden bir tanesini değiştirmenin diğerlerine de etki edeceği fikriyle yapılır.
Davranış tedavileri, olumsuz düşünce ve davranışların tespit edilmesi ve tedavi edilmesiyle gerçekleşir. Yapılacak tedavinin yöntemi anlatılarak bir kaçış mekanizmasından kurtulmanız sağlanır. Kişide oluşan kaygının kontrolü ve bununla başa çıkmasıyla ilgili yöntemler aktarılır. Böylece olumsuzluklar, kısa süren bu tedavide olumlu ve verimli olanlarla değiştirilmesi sağlanır.
Bilişsel davranışçı terapinin temelinde düşüncelerin, hislerin ve davranışların çocukluktan öğrenildiği yatar. Bu öğrenilmişlik ve zamanla inanca dönen kalıplar şema olarak adlandırılır. Şemalar ileriki yaşamımızda dünyaya olan bakış açımızı ve algılarımızı oluşturur. Bu yüzden birtakım müdahalelerle bu kalıplar değiştirilir veya unutturulması sağlanır.
Tedavi esnasında kişi ile terapistin iletişimi oldukça büyük önem taşır. Birlikte konuşarak sorunlar belirlenir ve düşünce, duygu ve davranışlarla ilgili bağlantılar üzerine çalışılır. Genellikle güncel var olan sorunlar üzerine daha çok durulur. Bireyin yaşayış düzenini sınırlayan etkenler saptanır. Yeni hedefler koyulur ve kısıtlanmış olunan aktiviteler ön plana çıkartılır.
Bilişsel davranışçı terapi birçok farklı hastalıkta ve koşulda kullanılabilir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz;
Bilişsel davranışçı terapiyle birlikte düşünceleriniz, duygularınız ve davranışlarınızda farklılık oluşacaktır. Kontrolünüz dışında gelişmeleri böylece aza indirmiş olacaksınız. Yaşantınızı kısıtlayan olumsuzluklardan ve ilerlemenize engel olan etkenlerden kurtulacaksınız. Düşünme biçimindeki sorunda çözümleme yapıldığından karşınıza çıkacak yeni problemleri de halledeceksiniz. Kısaca hayatınızı siz yaşayacaksınız.
Zihinsel problemlere veya duygusal sorunlara sahip kişilere genellikle uygulanmaktadır. Tüm yaştan ve cinsiyetten kişilere bu tedavi sunulabilir. Çoğunlukla anksiyete bozukluğu, depresyon, OKB, yeme bozukluğu gibi hastalıklarda kullanılır. Ancak doğrudan öz güven, öfke kontrolü ve ilişki problemleri gibi durumlarda da başvurulabilir.
Bilişsel davranışçı terapi birçok aşamalardan oluşur. Bu aşamalar duruma bağlı değişkenlik gösterecek olsa da genel olarak şu adımlar takip edilir:
Tüm bunları şu üç aşama ile özetleyebiliriz:
Bilişsel davranışçı terapinin amacı bireylerin kendi negatif düşünce kalıplarını belirlemesi ve değiştirmesini sağlamaktır. Hayatlarındaki zorluklara arka çıkan bu kalıpları ve davranışları ortadan kaldırmaktır. Terapinin ana odak noktası bireyin zihinsel sağlığını ve yaşam kalitesini iyileştirmektir. Birtakım sorunlar ve semptomlar dikkate alınarak çözüm odaklı bir planlama hazırlanır.
Bireyin kendisi hakkında kötü düşünmesinde veya genel anlamda yıkıcı düşünme sisteminde değişiklik yapılır. Bu siyah ve beyaz düşüncelerin genişletilmesi ve daha kapsamlı bir alan sağlanması hedeflenir. Zorluk çıkartan negatif düşünceler için karşıt olan düşünceler bulunur. Böylece daha gerçekçi bir bakış açısı elde edilmesi sağlanır.
Kaçınma, erteleme veya madde kullanımı gibi sorunlu davranışların düzeltilmesi amaçlanır. Bu tür davranışlar hiçbir problemi çözmez. Çözülmemiş problemler de her daim gün yüzüne çok daha birikmiş halde çıkar. Bireyin yaşantısını bu birikmişlik daha da zorlu hale getirecektir. Terapi, sorunları geride dokunulmamış bırakmak yerine cevaplanıp aşılmış bir hale getirir.
Rahatlama, düşüncelilik ve sorun çözmeye yönelik yeni davranışlar elde edilmesi diğer bir amaçtır. Böylece kişi karşısına çıkan bir problemi göz ardı etmek yerine onunla başa çıkabilecektir. Aşıp geride bırakılan her şey içerisinde kaygı da barındırmayacaktır. BDT, kişiyi çok daha rahat bir düşünme sistemine yöneltir.
Terapi süresince terapistle iyi bir iletişim içerisinde olunmalıdır. Bu süreçte yaşantınızı etkileyen olumsuz düşüncelerinizi ve kaygılarınızın sebebini öğreneceksiniz. Bu tür faydası olmayan düşünceleri ayırt edebilmeyi anlayacaksınız. Sizi etkileyen faydasız düşüncelerin üzerine giderek onları çözmeye çalışacaksınız. Uzaklaşıp tüm sorunların üst üste binmesi yerine onları defetmeyi öğreneceksiniz.
Bu düşüncelerden kurtulabilmeniz için terapistiniz size ödevler verebilir. Bunlar günlük tutma, olumsuzlukları değersiz göstererek yazı yazma ve tekrar etme gibi görevlerdir. Ek olarak doğru nefes alıp verme ve rahatlama teknikleri de sunulur. Hastaya ve durumuna bağlı olarak bir süre ilaç tedavisi de önerilebilir.
Bilişsel davranışçı terapinin bir seansı yarım saat veya 1 saat arası değişmektedir. Seans aralığı size ve yaşadığınız problemlere göre belirlenir. Bu birkaç günde bir veya haftada bir olarak ayarlanır. Terapi esnasında size verilen görevleri, talimatları yapıp yapmamanıza göre de değişkenlik olacaktır. Terapinin sizdeki olumlu etkisine göre de farklılık gösterecektir. 6 ila 24 hafta gibi bir terapi süreci işlenebilir.
BDT birçok zihinsel problemlerin çözülmesinde etkili bir yöntemdir. Depresyon, OKB, travma sonrası stres bozukluğu gibi farklı farklı hastalıklara karşı işe yarar bir işlemdir. Kişinin semptomlarını kontrol etmesi ve aşabileceği stratejiler öğrenmesi için doğru bir tedavidir. Böylece yaşam kalitesi çok daha iyileştirilmiş olacaktır.
BDT düşünce, duygu ve davranışlarınızın gözlemlendiği ve problemlerin tespit edilip çözüldüğü bir terapidir. Günlük yaşantımızı düşüncelerimiz ve hislerimizle geçiriyor ve davranışlarımızı bu şekilde belirliyoruz. Herhangi birindeki negatiflik yaşantımızda çok büyük bir alana etki edebiliyor. Bu nedenle BDT, bu düşünce sistemini iyileştirmektedir. Daha yararlı ve pozitif bir yöntem sunarak gelişmenizi sağlar.
Stresle, zor, ağır hislerle ve de zorlu durumlarla başa çıkabilme becerisi kazandırır. İşlevselliğinizi bozan tüm bu etkenlerin ortadan kalkmasıyla yaşantınız daha akışkan hale gelecektir.
İnsanlarla olan ikili ilişkiler de bu sayede gelişecektir. İletişim becerisini düzelterek çıkacak sorunların sayısı böylece azaltılır. Düşüncelerin paylaşımı ile birlikte potansiyel kaygı dolu düşünceler de eksilecektir.
Terapi görecek kişinin öncelikle düşünme şekli çözümlenir. Kişinin kaygıları, sorunları ve endişeleri dinlenir. Bu şekil içerisindeki kalıplaşmış olumsuzluklar tespit edilir. Olumsuz ve faydasız olan bu düşünceleri kişinin fark etmesi sağlanır. Onların yerine doğru olan ve daha pozitif yaklaşımcı bir sistem aktarılır.
Duygu, düşünce ve davranışlarımız sayesinde günlük yaşantımızı oluşturmaktayız. Herhangi bir faydasız ve kaygı destekleyici düşünce davranışlarımızı kontrol etmeye başlar. Terapiyle iyileştirilen bu düşünce sistemi oto-kontrol sağlar. Olaylara daha gerçekçi ve çözümcü bir şekilde bakılacak bir yaklaşım kazanılır. Elde edilen bu yaklaşım sayesinde birçok sorun da ortadan kalkar.
BDT zihinsel sağlık sorunlarını tedavi etmede oldukça bilinen etkili bir yöntemdir. Kapsamlı bir şekilde araştırılarak birçok klinikte etkisinin görüldüğü gerçeği bulunur. Uyku bozukluğu, yeme bozukluğu, anksiyete ve depresyon gibi birçok hastalığa iyi geldiği görülür. Bunun yanı sıra stres ve öfke kontrolü, negatif düşünme sistemini düzeltir. Daha gerçekçi ve pozitif bakabilmeyi sağlar.
Terapiyi almış kişiler stres dolu durumlarda bunu kontrol altına almayı başarırlar. Olumsuz düşünceleri bir kenara bırakarak gelecekteki problemlerini önler veya kolaylıkla çözer. Terapiyi sürdürmek ve verilen ödevleri yapmak bu konuda mühimdir.
Bilişsel davranışçı terapi genel olarak güvenilir ve az riskli bir terapidir. Her tedavide olduğu gibi burada da bazı riskler ve yan etki olasılığı bulunabilir. Örneğin, maruz bırakma tekniğinde gerçekleşen yüzleşme durumunda bazıları baskı veya rahatsızlık hissedebilir. Tedaviye başladıktan sonra bazı semptomlar görülmeye başlayabilir.
Ancak tedavi uzman terapist eşliğinde gerçekleştiği için, bu noktada sizin duygu durumunuza göre belirlemeler yapılacaktır. Yalnız olmayacağınızdan size güvenli ve destekleyici bir ortam sunulacaktır. Seanslara devam ettikçe çıkan semptomlar iyileşecek ve gelişecektir. Ancak herhangi bir endişeniz olduğunda bunu terapistinizle konuşmaktan çekinmeyin.
Bilişsel davranışçı terapinin temel farklılığı problem odaklı olmasıdır. Diğer terapilerde olduğu gibi çocukluğa veya eski deneyimlere inilmez. Daha çok güncel olan düşünce, duygu ve davranışlar gözlemlenir. Buradaki olumsuzluklar giderilerek farkındalık kazandırılır. Herhangi bir problem ile yüz yüze gelindiğinde bunun daha kolay aşılması sağlanır. Kısa süreli olan bu terapi yöntemi bireyin yaşam stilini daha sorunsuz hale getirecektir. İlerlemeyi engelleyecek kısıtlamaları ortadan kaldıracak, çok daha iyi iletişim kurabilmeyi sağlayacaktır.
