Katastrofik Nedir?

İçindekiler

Katastrofik kelimesi kötü bir olay anlamına gelir. Kötü bir olayın da ilerisinde felaket etkisine neden olan, büyük zarar ve kayıplara sebep olan durumlar için kullanılır. Örneğin; yangın, deprem gibi doğal afetler, büyük zincirleme trafik kazaları, ekonomik kriz sebebiyle ortaya çıkan yoksulluk, işsizlik gibi sorunların aileler, bireyler üzerindeki etkisi, yaşamı tehdit eden büyük salgınlar katastrofik olaylara örnek gösterilebilir. Psikolojide katastrofik kelimesi düşünceyi temsil eder. 

Katastrofik Düşünce Ne Anlama Gelir?

Katastrofik düşünce kavramı bireyin birtakım durumları ya da olayları değerlendirirken aşırı olumsuz ve yıkıcı şekilde düşünmesini ifade eder. Katastrofik düşünce tarzı, kişinin birçok duygu ile mücadele etmesine sebebiyet verir. Stres, korku, kaygı, endişe gibi yaşam rutinini etkileyecek olumsuz hisleri bireyler hissedebilirler. Bu düşünceye sahip kişiler de geleceği sürekli olumsuz düşünür, çok kötü sonuçların olacağı olayların olacağına inanabilir, abartılı duygudurumuna sahip olabilirler. Bu tür sürekli olumsuz senaryolar üreten zihinsel düşünceler bir süre sonra günlük rutini bozabilir ve kişinin gün içerisindekini enerjisinin düşmesine sebep olabilir.

Katastrofik düşünce tam olarak nedir diyenler için şu şekilde birkaç örnek cümleyi inceleyelim. Örneğin;

• “Bu işi alamazsam, bu benim sonum olur.” (Olayların sonuçlarını sürekli aşırı dramatize etme)
• “Bugün birkaç işim ters gitti, kesin her şey mahvolacak.” (Sürekli olumsuz çıkarım yapma, olumsuz sonuçları tahmin etme)
• “Sınavım çok kötü geçti, bütün hayatım boyunca hep başarısız olacağım.” (Olayları aşırı abartılı duygularla yaşamak)

Bu tür düşünceleri bazen herkes düşünebilir ve hissedebilir. Buradaki ayrım katastrofik düşünmenin sürekli hayatımıza yerleşmiş olması ve artık zihnin buna evrilmiş olma durumunu içerir. Bu düşünce tarzının sizde var olduğunu düşünüyor ve bununla baş etmekte zorluk yaşadığınızı hissediyorsanız öncelikli olarak yapmanız gereken bir ruh sağlığı uzmanına danışmak olmalıdır. Bu tür düşünce bozuklukları ile bilişsel davranışçı terapi gibi terapötik yöntemler aracılığıyla çalışılarak baş edilebilir. Bu konuda terapiye ihtiyaç duyuyorsanız Online Psikolog aracılığıyla hızlıca randevu alabilir, alanında uzman psikologlardan çevrimiçi hizmet almaya başlayabilirsiniz.

Katastrofik Düşünce Nelere Sebep Olabilir?

Katastrofik olmak zihnin olumsuz düşünceler ile sürekli bir sonuca varmasından kaynaklı düşünce bozukluğudur. Bu sebeple bireyin yaşamını sürekli olumsuz düşünceler ya da kötü bir şey olacakmış hissi ile devam ettirmesi birtakım psikolojik ve duygusal rahatsızlıklara sebep olabilir ya da eğer zaten bir psikolojik rahatsızlığı var ise bu durumun şiddetini arttırabilir. Katastrofik olma durumunun sebep olabileceği ya da tetikleyebileceği bazı ruhsal hastalıklar şunlardır:

1. Anksiyete Bozuklukları: Katastrofik düşünceler yoğun kaygı duygusu hissetmeye sebep olabileceğinden genellikle anksiyete bozukluklarının bir parçasıdır. Anksiyete bozukluğu ya da panik bozukluğa sahip bireyler sürekli olarak gelecekte olumsuz olaylar olabileceği yönünde endişeler taşırlar. Katastrofik düşünceler bu hastalığı ya da bu hastalığa zaten sahip olan kişileri tetikler ve hastalığın şiddetini arttırabilir.
2. Depresyon: Depresyon bireyin sürekli üzgün olduğu, günlük alışkanlıklarına ilgisini kaybettiği, zevk kaybı yaşadığı bir duygu durum bozukluğudur. Katastrofik olma durumu depresyona sebep olabileceği gibi depresyon eğilimi olan kişilerde de hastalığın şiddetlenmesini tetikler. Bu durumda kişiler sürekli olarak geleceğin umutsuz, karanlık olduğuna inanarak çaresiz hissedebilirler.
3. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Travma sonrası stres bozukluğu, bireyin travmatize olduğu bir olay yaşamasının ardından bunun etkisinden kurtulamama ve sürekli travmanın stresini üzerinde hissetme sebebiyle ortaya çıkan psikolojik bir rahatsızlıktır. Bireyler böyle bir durum sonrasında kolaylıkla katastrofik düşünmelere kapılarak yaşadıkları travma ile baş edemez duruma gelebilirler. Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler için katastrofik olma durumu hastalığı şiddetlendirerek şiddetli anksiyete, uyku bozukluklarına sebep olabilir.
4. Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): Obsesif kompulsif bozukluk, kişinin sürekli tekrar eden obsesyon adı verilen düşüncelerinin olması ve bu durumun devamında kompulsiyon adı verilen tekrar eden davranışlar ile kendini rahatlatabilmesi durumudur. Obsesyon ve kompulsiyon her zaman birlikte görülmeyebilir. Katastrofik düşünceler de obsesyon gibi sık ve tekrar eden düşünceler olduğundan dolayı kişiyi obsesif bozukluğa itebilir ya da zaten kişinin böyle bir rahatsızlığı varsa düşünceleri daha da olumsuz yönde etkileyerek duyguların daha sert ve şiddetli yaşanmasına neden olabilir. 
5. Sosyal Fobi: Sosyal fobi ya da sosyal anksiyete kişinin diğer insanlarla etkileşim kurması gereken ortamlarda kendini gösteren bir tür kaygı bozukluğudur. Bu tür bir bozukluğa sahip olan kişiler sürekli kaygılı, kötü bir şey olacakmış hissini sıklıkla yaşayabilirler. Katastrofik olmak bu durumu çift taraflı olarak daha da olumsuz etkileyebilir. Katastrofik düşünceler sosyal fobiyi daha da arttırır ve kişiyi sürekli sosyal ortamlardan daha çok kaçınmaya itebilir.
6. Somatizasyon Bozuklukları: Somatizasyon bozuklukları kişinin herhangi bir ruhsal bozukluk sebebiyle fiziksel olarak sağlığının bozulması, fiziksel belirtiler göstermesi durumu olarak tanımlanabilir. Katastrofik düşünceler bu tür somatik bozuklukları tetikleyebilir ya da var olan belirtileri arttırabilir. Bu tür durumlarda vücutta kalp çarpıntısı, mide bulantısı, karın ağrısı, baş ağrısı, kas ağrıları gibi belirtiler görülebilir fakat tıbbi bir gerekçe bulunamayabilir. 
7. Migren ve Baş ağrıları: Kronik migren hastalığı ya da baş ağrısı olan kişilerde stres ya da olumsuz duygu durumu ağrı şiddetini ve hastalığın sıklığını arttırabilir. Katastrofik düşünceler strese neden olabileceğinden bu tür rahatsızlıkları tetikleyebilir. 

Katastrofik olma durumu ruhsal hastalıklara sebep olabileceği gibi var olan hastalıkların şiddetini, sıklığını artırır. Böyle bir durum tedavi sürecini zorlaştırabilir. Bu sebeple bu tür bir düşünce bozukluğu durumu ile karşı karşıyaysanız hemen bir ruh sağlığı uzmanından randevu alarak tedavi için ilk adımı atabilirsiniz. Eğer daha önce herhangi bir hastalığınız sebebiyle psikiyatri doktoru ya da psikologdan hizmet alıyorsanız katastrofik düşüncelerinizin şiddetinden bahsetmeyi unutmayınız. Böyle bir durumda rahatsızlığınızın şiddeti ve sıklığına göre ruh sağlığı uzmanı terapi, ilaç tedavisi ya da her ikisini beraber önerebilir. Ruh sağlığı uzmanınızın belirlediği tedavi planına uymanız sizi ve yaşam kalitenizi olumlu yönde etkiler.

Katastrofik Olmanın Belirtileri Nelerdir?

Katastrofik olma durumunda kişi olayları ve durumları sürekli olarak olumsuz değerlendirdiği için bir süre sonra ortaya bazı belirtiler çıkabilir. Katastrofik düşüncenin ruhsal belirtileri şunlar olabilir:

1. Sürekli Endişe Duyma: Sürekli olarak olumsuza odaklanan kişiler bir süre sonra yaşanan ya da yaşanabilecek olayların her zaman kötü sonuç getireceğine yönelik endişe duymaya başlayabilirler. Bu durum bireyde zamanla kronikleşebilir ve günlük yaşantısını etkilemeye başlayabilir. 
2. Aşırı Kötümser Tavır Geliştirme: Bu durum kişinin davranışlarını simgeler. Herhangi bir problem karşısında birey aşırıya kaçan negatif tepki verme eğiliminde olabilir.
3. Öngörülen Felaket Senaryoları: Katastrofik olan birey geçmiş deneyimlerinden yola çıkarak gelecekteki olayların sonuçlarını tahmin etmeye başlayabilir. Öngördüğünü sandığı zihnindeki felaket senaryoları bir süre sonra davranışlarını da etkilemeye başlayabilir. 
4. Uyku Sorunu: Katastrofik düşünceye sahip kişiler, sürekli yaşadıkları stres, endişe, kaygı sebebiyle uykuya dalmakta güçlük çekebilirler. Böylelikle uyku düzenleri bozulur, buna bağlı rahatsızlıklar görülebilir.
5. Kaygı, Endişe ve Gerginlik: Katastrofik düşünce kronikleştiğinde duygu sistemini bozar. Kişi sürekli olarak kaygı ve endişe hissedeceğinden kendisini gergin hisseder. 
6. Zihin Karışıklığı: Sürekli olarak devam eden olumsuz düşünme durumu zihnin enerjisini tüketmeye başlar. Böylelikle katastrofik düşünce sebebiyle kişinin zihnindeki düşüncelerde karmaşıklık, dikkatinde dağınıklık, dikkat süresinde azalma görülebilir. 
7. Sosyal İzolasyon: Kişi sürekli olarak zihninde oluşan felaket senaryoları, olumsuz düşünceler sebebiyle sosyal ilişkilerinden ve dış yaşamından uzaklaşmaya başlayabilir. Daha az kişi ile temas kurarak güvenli alanının içerisinde yaşamaya başlayabilir. 

Bunların dışında sürekli kaygı ve endişe hissettiğinizi düşünüyorsanız, bu sebeple fiziksel belirtilerinizin olduğunu gözlemliyorsanız bu durum da belirtiler arasındadır. Bu tür belirtileri takip ederek yaşam kalitenizi ne kadar etkilediğini değerlendirerek en yakın zaman bir ruh sağlığı uzmanına danışmayı ihmal etmeyiniz. 

Katastrofik Düşünce ile Nasıl Başa Çıkılır?

Öncelikle bilmelisiniz katastrofik kavramı tıbbi bir teşhis ya da hastalık değil, zihnin olumsuz düşünmesinden kaynaklı bir düşünce bozukluğudur. Zamanla düşünceler sürekli hale geldiğinden süreçte zihinsel bir alışkanlık kazanılır. Tek başına ortaya çıkmaz genellikle olumsuz yaşam deneyimi sonrasında, stres ve kaygı ile bağlantılı olarak ortaya çıkmaya başlar. 

Bu düşünceler ile başa çıkmak için aşağıdaki yöntemleri uygulamaya özen gösterebilirsiniz:

• Duygu düşüncelerinizi tanımlayarak farkındalık oluşturabilirsiniz.
• Düşüncelerinizin gerçekçiliğini sorgulayarak, gerçekçi olmayan düşünceleri zihninizden uzaklaştırabilirsiniz.
• Olumsuz düşünceleri hissettiğinizde yerine olumlu düşünceler koyarak zihin egzersizleri yapabilirsiniz. 
• Kaygı ve endişe hissettiğinizde duygularınızı yazabileceğiniz bir günlük tutabilirsiniz. 
• Doğru nefes alma teknikleri ile rahatlama meditasyonu yapabilirsiniz. 
• Geleceğinize yönelik planlar yaparak, kontrollü adımlar atmak size iyi hissettiren bir basamak olabilir.
• Aile ya da arkadaş çevrenizden bununla baş etmek için destek talebinden çekinmeyin. Sosyal destek mekanizmalarınızın farkında olun.
• En önemlisi ruh sağlığı uzmanından profesyonel destek almayı ihmal etmeyin.

Unutmayın ki bu tür durumlarda en önemli adım profesyonel destek alabilmektir. Profesyonel destek katastrofik düşünme sebebiyle yaşadığınız duygu yoğunluğunu, kaybettiğiniz günlüm yaşam rutinlerinizi ve enerjinizi geri kazanabilmek için oldukça önemlidir. Bu tür düşünce bozuklukları ile ancak profesyonel ruh sağlığı uzmanı desteği ile baş ederek, daha sağlıklı bir yaşama kavuşabilirsiniz. 

Özet

Katastrofik kelime anlamıyla yıkıcı, yıkıma sebep olan olaylar bütününü ifade etse de psikoloji de bu kelimenin anlam karşılığı sürekli olumsuz, felaket olanı düşünmeye yönelen bir zihinsel düşünce bozukluğu olarak karşımıza çıkar. Katastrofik düşünce genellikle çok abartı ve gerçeği yansıtmayan olumsuz bir sonuca odaklanmaktan ortaya çıktığı görülür. Örneğin; başı çok ağrıyan birisi beyninde tümör olduğunu düşünebilir. Bu tür düşünce biçimi kişinin zihinsek fonksiyonlarını bozmaya başlar ve sürekli daha kötüsünü düşünmeye itebilir. Böylelikle kişinin yaşamında stres, endişe, kaygı gibi olumsuz duygular ortaya çıkarak ruh sağlığı ve kişinin günlük yaşam rutininin bozulmasına sebep olur. 

Kişinin bu tür belirtileri olması durumunda ilk yapması gereken daha fazla olumsuza yönelmeden bir ruh sağlığı uzmanına başvurmak olmalıdır. Profesyonel ruh sağlığı uzmanı ile durumu görüşerek, öyküsünü anlatabilir. Böylelikle kendisine bilirkişi destek sağlar. Belirtilerin şiddetine, sıklığına göre uzman tarafından bir tedavi yöntemi belirlenir. Tedavi yöntemleri arasında psikoterapi, ilaç tedavi ya da aynı anda her ikisi de bulunabilir. Bu konuda en doğru yöntemi uzmanın belirleyeceği ve belirlenen yönteme uyulması gerektiği unutulmamalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular

Katastrofik Düşünce Nedir?

Katastrofik düşünce, bireyin yaşadığı tüm olayları ve durumları sürekli olumsuz, felaket şeklinde değerlendirmesi olarak tanımlanabilir. Bu düşünce tarzında kişi geçmiş yaşantı deneyimlerinden yola çıkarak yaşayacağı olayların da kötü sonuçlanacağına inanabilir.

Katastrofik Düşünceler Tedavi Gerektirir Mi?

Evet, gerektirir. Katastrofik olmak bir tıbbi teşhis ya da hastalık olmasa da başa çıkabilmek için profesyonel desteğe ihtiyaç vardır. Belirtilerinizin olduğunu düşünüyorsanız en kısa zamanda profesyonel ruh sağlığı uzmanına danışabilirsiniz. 

Katastrofik Olmak Hangi Hastalıklara Yol Açabilir?

Katastrofik olmak ya da katastrofik düşünce kendiliğinden ortaya çıkmaz. Olumsuz bir yaşam deneyimi sonrasında bu tür durumlar ortaya çıkabilir. Bu düşünce bozukluğu; sosyal fobi, dikkat bozukluğu, uyku bozukluğu gibi durumları ortaya çıkarabildiği gibi; anksiyete bozukluğu, depresyon, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi psikolojik rahatsızlıkları tetikleyerek şiddetlendirebilir.