< Geri
İçindekiler
Anhedoni, kişinin daha önceden keyif aldığı aktivitelerden veya uyaranlardan artık keyif alamaması, mutlu olamaması durumudur. Yunanca kökenli bu terim; aynı zamanda haz alamama, keyiften yoksun olma gibi anlamlar taşımaktadır. Nitekim günümüzde pek çok insanın yaşadığı bir sorundur. Ayrıca psikolojik problemler arasında yer alan depresyonun da semptomlarından biri olarak bilinir. Bu ve benzeri psikolojik problemlerden muzdarip bireyler, önceden yapmış oldukları zevk veren ve heyecan uyandıran aktiviteleri yapmak konusunda isteksizdirler. Gönülden istemeyerek yapıyor olsalar bile bundan keyif duyamazlar.
Anhedoni kendi içinde ikiye ayrılır:
Sosyal anhedoni, hastaların sosyal yaşamında artık keyif almadığı durumları ifade eder. Hasta sevdiği insanlarla vakit geçirmeye karşı isteksizdir. Buluşmaları, davetleri ve partileri geri çevirir. Böyle sosyal ortamlarda bulunmuş olsa bile eskiden olduğu gibi keyif almayacaktır.
Fiziksel anhedoni ise her türlü fiziksel faaliyetinizi ve fizyolojik ihtiyaçlarınızı kapsar. Sevilen bir yemek veya içecek, samimi bir kucaklaşma eskisi gibi çekici gelmeyecektir.
Anhedonik bireyler, hayat kalitesi bakımından ciddi düzeyde sıkıntı yaşar. Dolayısıyla muhakkak tedavi edilmesi gereken son derece olumsuz bir durumdur. Tedavi süreci her ne kadar uzun sürse de mümkündür.
Kişinin kendini tanıması ve belirtileri erkenden saptayabilmesi tanı ve tedavi sürecini olumlu etkileyecektir. Anhedoninin belirtileri genel olarak şu şekilde sıralanabilir;
Bu hastalığa neyin neden olduğu hâlâ tam olarak belirlenemese de bu durumun yaşanmasına sebep olduğu düşünülen bazı nedenler bulunmaktadır. Anhedoni hastalığının sebepleri şu şekilde sıralanabilir:
Bunlara ek olarak, psikolojik sorunlar arasında olan depresyon ve anksiyete gibi hastalıklar ile birlikte, kişinin işlerini sürekli ertelemesi, sürdürmüş olduğu bazı alışkanlıklar ve kişisel motivasyonun eksik olması gibi durumların da anhedoniye neden olduğu bilinmektedir.
Depresyon, kaygı bozukluğu, yeme bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişilerde, kanser, kronik ağrı veya kalp hastalığı gibi kronik hastalık sahibi olan kişilerde görülür. Alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığına sahip kişilerde de bu semptoma rastlanabilir. Zira haz verici madde alımından sonra keyif hissinin düşüp yoksunluk hissi yaşanması bu semptomun yaşanmasına sebep olduğu gözlenmektedir.
Anhedoninin ortaya çıkardığı semptomlar genel olarak şu gibi rahatsızlıklarda da görülmektedir:
Ancak bazı semptomlara sahip olmak, bir psikolojik bozukluğa sahip olduğunuz anlamına gelmeyebilir. Daha doğrusu, sadece semptomlara bakıp bir yargıya varmak oldukça yanlış olacaktır. Bunun yerine uzman bir doktora başvurmanız en doğru karar olacaktır. Bu sayede, söz konusu şikayetin tek başına bir semptom mu yoksa herhangi bir psikolojik rahatsızlığın semptomu mu olduğunu öğrenebilirsiniz.
Kişinin aşağıdaki sayılan özellikleri taşıması veya olayları yaşaması anhedoni riskini artırmaktadır.
Anhedoni şüphesi ile başvurmuş olduğunuz uzman, öncelikle genel ruh haliniz ve şikâyetlerinize yönelik birtakım sorular sorar. Randevuya gitmeden önce bütün şikâyetlerinizin bir liste haline getirmeniz bu aşamayı kolaylaştırmış olacaktır. Başvurduğunuz uzmana açık ve net olmanız teşhis aşamasında fayda sağlayacaktır.
Sizde olduğunu düşündüğünüz semptomları ve şikayetleri açıkça dile getirmemeniz, hastalığın teşhis edilme sürecini geciktirecektir. Buna bağlı olarak tedavi süreci de gecikip uzayacaktır. Bu yüzden her zaman doktorunuza karşı dürüst olmanızda fayda vardır. Böylelikle süreç çok daha hızlı bir şekilde sonuçlanabilecektir. Unutmayınız ki bir hastalığın tedavisinde sizin de payınız büyüktür. Doktorunuza karşı açık olmanız, size daha çabuk ve kolay bir şekilde yardım edilebileceği anlamına gelir.
Buna ek olarak, hastalığın tanısı için, başvurduğunuz sağlık kuruluşunda bir fiziki muayene de gerekebilir. Fiziki muayene ile, herhangi bir fiziksel probleminizin olup olmadığını belirlemek amaçlanmaktadır. Son olarak, ruhsal bozukluğa neden olabilecek veya hastalığı besleyebilecek bir vitamin eksikliği ya da tiroit problemini tespit edebilmek için kan testi de yapılabilir.
Hastalarda tanı süreci için anhedoni testi uygulanabilmektedir. Snaith-Hamilton Zevk Alma Ölçeği (SHAPS) olarak da bilinen bu test, hastalığın tanısı için kullanılan 14 soruluk bir ölçektir. Oldukça güvenilir bir test olarak kabul edilen SHAPS dört kategoriye ayrılmaktadır;
Testi uygulayan kişilerin son günlerde yaptıklarından keyif alıp almadıklarını belirlemeye çalışan SHAPS testi, 0-14 arasında puanlama yapılan bir sisteme sahiptir. Testin uzman bir doktorla beraber yapılması büyük önem taşımaktadır. Bu sayede psikolojik rahatsızlığın tespiti de çok daha hızlı bir şekilde gerçekleşebilmektedir.
Anhedoni tedavisi uzun bir süreç gerektirmektedir. Ancak tedavinin mümkün olduğunu söyleyebiliriz. Hayattan keyif almayı engelleyen, motivasyonu ve verimliliği düşüren bu rahatsızlığın tedavisi için uzman bir doktordan yardım almak şarttır. Uzman doktorun yardımıyla hastalığın bireyin işlevselliğini ne ölçüde etkilediği belirlenir ve tedavi planı buna göre uygulanır.
İlaç tedavisi uygulanması önerilmişse kullanılan ilaçlar genellikle depresyon tedavisi için kullanılan ilaçlarla paraleldir. Anhedoni tedavisi için kullanılan bir yöntem olarak insan vücudundaki serotonin ve endorfin hormonlarını yeniden harekete geçirmek bulunur. Ayrıca asıl tedavi psikoterapi olmalı ve ilaçlar psikoterapiye yardımcı olarak alınmalıdır.
Anhedoni kelimesinin kökeni Yunancadan gelmektedir. Aν- (an-; yok) + ηδονη (hedone; zevk) olarak çevrilmektedir. Bu terim ilk kez 1896’da Fransız bir psikolog tarafından zevki deneyimleme becerisinin azalması olarak tanımlanmıştır. Aynı zamanda ödül veya ödül olabilecek durumlara karşı meydana gelen ilgi kaybı olarak da literatürde geçmektedir.
Hayattan zevk alamama durumunun en sık karşımıza çıktığı psikolojik rahatsızlık depresyondur. Depresyondan muzdarip hastalarda ise %70 oranında anhedoni semptomları görülmektedir. Anhedoni ise genel olarak keyif alma yetisinde azalma, keyif alamama durumu olarak tanımlanır.
Depresyon, şizofreni gibi yaygın ruhsal bozukluklarda da anhedoniye sıklıkla rastlanmaktadır. Bu hastalık aynı zamanda majör depresyonun belirtileri arasında kabul edilmektedir. Ancak her hayattan zevk alamama durumu depresyona işaret değildir. Bunun için uzman görüşü şarttır. Zira hayattan eskisi gibi keyif alamama durumu geçici bir süreç de olabilir. Kesin bir tanı için mutlaka profesyonel bir yardım almanızda fayda vardır.
Hastalığa iyi gelmesi için bazı önemli tavsiyeler verilebilir. Bu tavsiyeleri şu şekilde sıralayabiliriz:
