Kleptomani (Çalma Hastalığı) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

İçindekiler

Kleptomani (Çalma Hastalığı) Nedir?

Kleptomani, dürtü kontrol bozukluğu listesine giren ve çalma hastalığı olarak bilinen psikolojik bir hastalıktır. Aynı zamanda hırsızlık hastalığı olarak da anılan bu hastalık; parasal değeri olmadığı veya kişisel kullanım için ihtiyaç duyulmadığı halde, nesnelere ilişkin çalma dürtüsüne karşı koyamama ile tanımlanan bir dürtü kontrol rahatsızlığıdır. 

Genelde ergenlik çağında başlar ve geç erişkinliğe dek sürer. Hatta bazı kişilerde ömür boyu sürebilir. Nadir olarak rastlanan ve sosyal damgalamaya sebep olan bir hastalıktır. Bu sebeple de halk arasında sıklığı kesin biçimde saptanamamaktadır. Yapılan çalışmalar, hırsızların %3,8 ila %10’unun bu hastalığa sahip olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Kleptomani Belirtileri Nelerdir?

Kleptomani hastalığı, pek çok bireyde aynı belirtiler ile kendini belli eder. Hastalığın belirtilerini ise şu şekilde sıralayabiliriz; 

• Gerekli olmayan, gerek duyulmayan şeyleri çalmak için karşı konulamayan dürtülere sahip olmak.
• Çalmaya yönelik dürtülerini kontrol etmede zorluk çekme ve neticesinde kontrol edememek.
• Çalma dürtüsü bastırdığında gerilme ve endişelenmek.
• Çalma eylemini yaparken bu işten zevk alma, tatmin olma ve dürtü giderildiği zaman rahatlamak.
• Çalma eyleminin gerçekleştikten sonra pişman olmak yapılan işten suçluluk duymak, utanmak, hatta kendine öfke duymak.
• Yapılan hırsızlıktan dolayı yakalanma korkusu hissetmek.
• Çalma eyleminin ardından tüm kötü düşüncelere rağmen tekrardan çalma dürtüsü duymak ve hırsızlık yapmak.

Kleptomani Hastalığının Özellikleri Nelerdir?

Genellikle çalınan eşyaların kleptomani hastası birey için bir önemi yoktur. Aslında kişi bunları satın alabilecek imkanlara sahiptir. Çalınan eşyalar genellikle bir kenarda durmak üzere saklanır. Hatta bazı hastalar, çaldıkları eşyaları bağışlar ya da çevresine ve arkadaşlarına hediye olarak verir. Bazıları ise gizli biçimde eşyayı kendi yerine geri götürüp bırakır. 

Çalma dürtüsü zaman zaman gelip gidebilir ya da zamanla daha az ya da daha şiddetli biçimde hissedilebilir. Kendinizde ya da çevrenizde bu belirti ve özelliklere rastlıyorsanız psikolojik yardım almalısınız. Çoğu kişi ceza alacağını düşünür ve yardım almaya korkar. Ancak uzman hekim, tedavi süresince hasta gizliliği ilkesine bağlı hareket eder. Bu yüzden asla çekinmenize gerek yoktur. Tedavi için vakit kaybetmeden ilk adımı atmanız sizin faydanıza olacaktır. 

Kleptomani Nedenleri Nelerdir?

Kleptomaninin nedenleri net olarak bilinmemektedir. Ancak pek çok farklı etkenin bu rahatsızlığın meydana gelmesinde etkili olduğu düşünülmektedir. Kleptomaniye sebep olduğu düşünülen etkenlerden biri beyinde yer alan nörotransmitterdir. Bunlardan biri olan serotonin düzeyinin dengesizliği bu hastalığa yol açabilmektedir. 

Serotonin, insanların psikolojik durumunun dengelenmesine, mutlu ve enerjik hissedilmesini sağlayan bir nörotransmitterdir. Bu hormonun eksik olması durumunda, bireylerin daha karamsar, daha mutsuz olduğu gözlenir. Kleptomani ve benzeri dürtü kontrol bozukluğu olan kişilerde serotonin düzeyinin normalden daha düşük olduğu tespit edilmektedir.

Ayrıca hırsızlık hastalığı, beyinde opioid sisteminin sorunlu olmasından dolayı da meydana gelmektedir. Opioid sistemi, sahip olduğumuz dürtüleri düzenleyip kontrol etmektedir. Bu sistemdeki bozulmalar, kişinin dürtülere olan direncine zarar vermektedir. Böylece kleptomani gibi rahatsızlıkların meydana gelmesine neden olmaktadır.

Kleptomani sebeplerinden biri de hırsızlık anında yaşanan heyecan neticesinde salınımı gerçekleşen dopamin sentezidir. Dopamin, kişide tatmin ve haz duygusunu sağlayan bir nörotransmitterdir. Dopamin sentezi, bireylerin çalma işlemi esnasında tatmin olmasına neden olmaktadır. Böylece dopamin kişide bağımlılık yapmaktadır. Neticesinde ise hastaların çalma eylemini sürekli olarak yapmak istemesine yol açmaktadır.

Kleptomani Neden Ortaya Çıkar?

Hastalığın ortaya çıkış sebeplerini genel olarak 3 temel çerçevede ele almak mümkündür:

1. Serotonine Bağlı Problemler: Beyinde normal düzeyde bulunan serotonin hormonu, psikolojik durumu ve duyguları düzenlemeye yardım eder. Bu sebeple dürtü kontrol hastalıklarına yatkın olan kişilerde düşük serotonin seviyeleri gözlenmektedir.
2. Bağımlılık Bozuklukları: Çalmak, dopamin adı verilen bir maddenin salınımına sebep olabilir. Dopamin ise haz ve tatmin gibi duyguları sağlamaktadır. Bu sebeple de bazı insanlarda bu ödüllendirici his bağımlılık oluşturmaktadır.
3. Beynin Opioid Sisteminde Ortaya Çıkan Bozukluklar: Dürtüler opioid sistem tarafından düzenlenir. Fakat bu sistemde yaşanacak bir dengesizlik, dürtülere karşı koymayı zorlaştırabilmektedir.

Kleptomani Risk Faktörleri Nelerdir?

Kleptoman bireyler, genellikle gençlik yılları ya da genç erişkinlik çağında bu hastalıkla tanışmaktadır. Bununla birlikte hastalık, bazen yetişkinlikte ya da daha sonraki dönemlerde de başlayabilir. Tanısı konulmuş olan hastaların ortalama olarak üçte ikisi kadındır. Yani kadınlarda daha çok görüldüğünü söylemek mümkündür. Diğer risk faktörleri ise şu şekildedir:

1. Aile Geçmişi: Kleptomani ve OKB gibi rahatsızlıkları ya da alkol ve benzeri başka bir madde bağımlılığı olan bir anne baba ya da kardeş gibi birinci dereceden bir yakına sahip olmak, bu rahatsızlığa yakalanma ihtimalini artırabilir.

2. Başka Bir Psikolojik Rahatsızlığın Varlığı: Hasta bireylerde genellikle; 

• Bipolar bozukluk,
• Anksiyete bozukluğu,
• Yeme bozukluğu,
• Madde kullanım bozukluğu,
• Kişilik bozukluğu gibi başka psikolojik sorunlar da bulunmaktadır.

Kleptomani Nasıl Teşhis Edilir?

Hastalar, olası kleptomani belirtileri için tedavi görmeye karar verince hem fiziksel hem de psikolojik bir değerlendirmeye alınır. Fiziksel değerlendirme, belirtileri tetikleyen ve altta yatan herhangi bir tıbbi sebep olup olmadığını belirlemek açısından gereklidir. Kleptoman kişilerdeki bulgulara dayanarak da hastalık teşhis edilebilir. Hastalığın tanısı, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Teşhisi ve İstatistik El Kitabında bulunan DSM-5 kriterleri aracılığı ile konulur. 

Bir çeşit dürtü kontrol hastalığı olduğu için tanısını kesin olarak belirlemek amacıyla doktor aşağıdaki yöntemlere başvurabilir:

• Dürtülere ilişkin ve bu dürtülerin kişinin kendisini nasıl hissettirdiğine yönelik sorular sormak.
• Kleptomani dürtülerini etkileyip etkilemediğini belirlemek için belli başlı durumların listesini kontrol etmek.
• Hasta bireye psikolojik içerikli anketler uygulamak ya da kişisel değerlendirme formları doldurmalarını sağlamak.

Kleptomani Nasıl Tedavi Edilir?

Kleptomani tedavisi konusunda yeteri miktarda çalışma yapılmamıştır. Kleptomanide tedaviyi güçleştiren dirençler bulunmaktadır. Hastalığın tespit edildiği dönemin geç olması ve aradan uzun süre geçmesi gibi durumlar tedaviyi zorlaştırmaktadır. Hasta birey kleptomanik yakınmaları saklamaya devam ediyorsa, tedavide mesafe kat edilememekte ve tedavi başarısı oranı azalmaktadır. 

Kleptomaniye genel olarak, duygu durum bozuklukları vb. başka komorbid vakalar da eşlik edebilmektedir. Bu gibi durumlarda hastalar genellikle kleptomani için değil, diğer komorbid hastalıkları nedeni ile tedaviye başlamayı isterler. 

Çalma davranışını komplike hale getiren diğer problemlerden biri, hastalık ile gelen depresyon, anksiyete ve kimlik karmaşası gibi farklı problemlerin varlığıdır. Kleptomani ile OKB’nin patolojik kumar bağımlılığının, saç yolma hastalığının fenomenolojik benzerlikleri bulunmaktadır. Bu sebeple de bu hastalıkların tedavilerinde benzer ilaçların ve yöntemlerin kullanılabileceğini göstermektedir. 

Kleptomani hastalığının tedavisinde;

• Serotonin geri alım inhibitörleri (SSGI),
• Duygu durum düzenleyiciler,
• Opioid (dürtü) düzenleyici ilaçlar kullanılmaktadır. 

Ayrıca bilișsel davranıșçı tedavi yöntemlerinin de etkili olduğuna dair çalışmalar bulunmaktadır. Bu yöntem, aynı zamanda ilaç tedavisi ile beraber uygulanabilmektedir. Bu durumda sadece ilaç tedavisi yapılan vakalara kıyasla daha fazla başarı elde edilmektedir.

Psikodinamik Yaklaşımlar

Temel hedef hastanın bilinçaltına erişerek, davranışın arkasında gizli motivasyonu belirlemektir. Böylece görüşmeler boyunca hastaya davranışını değiştirmesi hususunda yardımcı olunabilir. 
Psikanaliz yöntemi ise uzun bir tedavi sürecine sahiptir. Ayrıca kleptomani ile ilişkili tedavi sonuçları tartışma konusudur. Buna ek olarak psikodinamik terapilerde uzun süreli takip bilgileri yetersiz kalmaktadır. Bununla birlikte yöntemin etkinliği herhangi bir kontrollü çalışma olmamasından dolayı bilinmemektedir.

Davranıșçı Terapiler

Bilişsel davranıșçı terapi; 

• Depresyon, 
• Anksiyete sorunları, 
• Patolojik kumar gibi bozukluklar için başvurulan oldukça etkili bir yöntemdir. Ayrıca kleptomani tedavisi için de davranışçı terapilere başvurulabilmektedir.

Bu tedaviler özellikle ilaç desteği ile uygulandığında, dürtü kontrol hastalıkları tedavisinde başarılı olmaktadır. Bu tedavideki asıl amaç; 

• Yanlış ve işlevsiz düşünceleri yeniden yapılandırmak,
• Strese karşı sorun çözme becerileri üretmek, 
• Alternatif tepkiler yaratabilmek,
• Yüksek risk içeren durumlar belirlenerek, kaçınma davranışı kurgulamak,
• Bu durumların tekrardan yaşanmasının önüne geçebilmektir.

Farmakolojik Tedavi

Kleptomaninin tedavisi tipik biçimde psikoterapi ve ilaç tedavisinden bir ya da ikisini içermektedir. Bu yöntem standart bir kleptomani tedavisi değildir. Bu bağlamda yapılan araştırmalar hala sürmektedir. Kleptomani hastası bir birey için hangi tedavi yönteminin en optimal olduğunu bulmak için birkaç farklı yol denemek gerekebilmektedir.

Kleptomani tedavisi için FDA (Food and Drug Administration) onaylı bir ilaç bulunmamakla birlikte, bazı ilaç türleri kleptomani tedavisinde kullanılmaktadır;

Naltrekson: Çalmaya yönelik dürtü ve zevkleri azaltabilen, bir opioid sistem engelleyicisidir ve özünde bir bağımlılık karşıtı ilaçtır.

Antidepresan: Ekseriyetle “Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörü (SSRI) çeşitleri tercih edilmektedir. 

Kleptomani Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Kleptomani Hastalığı Nasıl Anlaşılır?

• İhtiyaç duyulmayan nesneleri çalma hususunda güçlü dürtülere sahip olma ve bu dürtüleri engelleyememe
• Dürtüler geldiğinde hissedilen gerginlik ve endişe 
• Çalma işlemi sırasında tatmin olma ve haz alma
• Hırsızlıktan yaptıktan sonra kişinin kendini suçlu hissetmesi ve pişmanlık duyması
• Dürtülerin tekrardan geri gelmesi ve hastalık döngüsünün tekrarı.

Kleptomani Tedavisi Var mı?

Çalma hastalığı hem psikoterapi hem de ilaç tedavisi ile tedavi edilebilmektedir.

Kleptomani Raporu Nasıl Alınır?

Hırsızlığın çalma hastalığı sebebiyle yapıldığına karar verebilmek adına uzman hekim heyeti tarafınca hazırlanan Kleptomani Raporu alınması gerekmektedir. Rapor Ruh ve Sinir Rahatsızlıkları Hastaneleri ile Adli Tıp Kuruluşlarının uzman bilirkişi heyetleri tarafınca verilebilmektedir.

Çocuklarda Hırsızlık Kleptomani Belirtisi midir?

2 ile 8 yaş arası çağında çocuklar, henüz mülkiyet kavramını kavrayamazlar. Bu sebeple de başkasının eşyası için izin alması gerektiğinin farkında olmadığını belirtmek gereklidir. Bu yaş aralığında gerçekleşen izinsiz alma eylemleri kleptomani kaynaklı olmayabilir.

• Ebeveynin aşırı sert ve boğucu olması, 
• Çocuğunu diğer yaşıtları ile kıyaslaması, 
• Çocuğuna karşı sürekli eleştirel tutum,
• Çocuğa olumlu geri dönüşlerde bulunmamak gibi nedenler bu davranışın gelişmesine sebep olabilir. Ebeveynler arasında yaşanan geçimsizlik ve şiddet uygulama gibi durumlarda da çocuk çalma davranışında bulunabilir.

Kleptomani Hastasına Ceza Verilir mi?

Çalma hastalığı tam manasıyla bir akıl hastalığı değildir. Bireyin, gerçekleştirdiği eylemle ilgili olarak davranışlarını yönlendirme kabiliyeti azalmıştır. Mahkemeler, suçlu hakkında TCK 32/2 madde gereğince, verilen cezada indirim yapabilir, ya da akıl hastalarına özel güvenlik tedbirleri de uygulayabilmektedir.

Kleptomani Psikolojik mi?

Çalma rahatsızlığı, psikoterapi ve benzeri tedavi yöntemleri ve ilaç tedavisi ile iyileştirilebilen bir psikolojik hastalıktır.