< Geri
İçindekiler
İlk olarak 1970'lerde tanımlanan Tükenmişlik Sendromu, genellikle daha önce herhangi bir psikolojik veya psikiyatrik bozukluk öyküsü olmayan kişilerde ortaya çıkan işle ilgili bir dizi semptomdur. Tükenmişlik Sendromu, çalışanın beklentileri ve idealleri ile pozisyonunun gerçek gereklilikleri arasındaki tutarsızlık tarafından tetiklenmektedir. Tükenmişlik Sendromunun ilk aşamalarında, bireyler duygusal stres ve işle ilgili artan hayal kırıklığı hissetmektedir.
Tükenmişlik sendromu en yaygın olarak Maslach Tükenmişlik Envanteri ile ölçülmektedir. MBI-HS, bağımsız olarak puanlanan üç boyuttan oluşan 22 maddelik kişisel bildirim anketidir. MBIHS'deki sorular incelendiği zaman kişinin çalışma ortamıyla ilgili duygularını ele aldığı görülmektedir. BU hususta 7'li Likert ölçeği üzerinde sınıflandırmaktadır.
Tükenmişlik sendromu veya iş tükenmişliği, bir kişinin işle ilgili stres ve kontrolden çıkmış ve kaçamayacak baskıdan kaynaklanan sürekli birikmiş duygusal tükenmeden muzdarip olduğu bir durumdur. Sonuç olarak kişilerin,
Bu da verimli çalışma ve çevresindekilerle ilişkilerini sürdürme becerilerini etkilemektedir. Ek olarak uzun süreli tükenmişliğin stresli hastalıklar, uykusuzluk, depresyon veya diğer hastalıkların yanı sıra izolasyon duyguları ve diğer antisosyal davranış sorunları gibi zihinsel ve fiziksel etkileri de bulunmaktadır.
Tükenmişlik yaşayan bireyler, sorunun kaynağını belirlemek ve mümkün olan en iyi çözümleri bulmak için işbirliği yapmak üzere deneyimli uzmanla iletişime geçerek, tedavi ve online terapi almalıdır.
Tükenmişlik sendromu risk faktörleri hem bireysel hem de organizasyonel risk faktörlerini içerisine almaktadır. Bunların içinde bireysel unsurlar şu şekilde sıralanmaktadır:
Bunların yanı sıra organizasyonel unsurlar ise ağır iş yükü, iş arkadaşlarıyla çatışmalar, azalan kaynaklar, kontrol veya girdi eksikliği, çaba-ödül dengesizliği, yetersiz personel, hızlı kurumsal değişiklikler gibi konuları ele almaktadır. Bunun yanı sıra,
Gibi komplikasyonlar da getirebilmektedir.
Tükenmişlik sendromlarının birincil nedenleri, aşırı iş baskısı ve zaman içinde biriken, insanları görevlerini iyi şekilde yerine getiremez hale getiren ve stresli çalışma ortamı, ağır sorumluluk yükü nedeniyle olabilecek kronik duygusal stresle sonuçlanan olumsuz kişilerarası etkileşimlerdir. Uzun çalışma saatleri de yine etkilemektedir. Tükenmişlik sendromu, aşağıdaki gibi üç ana semptom grubuna ayrılmaktadır:
Genel anlamda bu gibi unsurlar, tükenmişlik sendromu nedenleri arasında bulunmaktadır.
Tükenmişlik sendromu belirtileri kendini farklı şekillerde gösterir. Stresli, bitkin, zayıf, tazelenmemiş, şevksiz, üzgün, cesareti kırılmış, umutsuz, depresif, kolayca sinirlenen, kolayca kızan, ihmal edilen, işten memnun olmayan, işte mutsuz hissetme, işte hiçbir hedefi olmaması, istememe gibi duygusal belirtiler işe gelmek ve işi bırakmak istemek bunlardan bazılarıdır. Ayrıca,
İzolasyon davranışı, mesafeli veya içine kapanık davranma, yalnızlığı tercih etme, başkalarından paranoyaklaşma, ruh hali dalgalanmaları veya dürtüsel davranma, işte konsantrasyon eksikliği, çalışma şevkinden yoksun olma, işi yönetememe, işe geç gelme, bitkin hissetme gibi davranışsal belirtiler de yer almaktadır.
Miller ve Smith'e (1993) göre, iş tükenmişliğinin zaman içinde kademeli olarak geliştiği beş semptomatik tükenmişlik aşaması vardır:
Sonuncusu ise Phoenix fenomenidir. Burada Tükenmişlik sendromlarından mustarip bireyler, soruna çözüm bulmalarına yardımcı olabilmektedir. Olumlu düşünme biçimlerini değiştirmek ve iş ile yaşam arasında denge kurmak da dahil olmak üzere, dinlenmeye, stres yönetimine veya tıbbi tedaviye erişebilirlerse, geri dönebilmektedir.
"Tükenmişlik" terimi bunun kalıcı durum olabileceğini düşündürmektedir. Ne var ki aslında geri dönüşümlü bir yapıya sahiptir. Kendisini tükenmiş hisseden kişilerin çalışma ortamınızda bir takım değişiklikler yapması lazım olabilmektedir.
Daha sağlıklı bir çalışma ortamına ihtiyacınız bulunuyorsa, konu hakkında yaşadığınız sorunlar hakkında insan kaynaklarına başvurmak önerilmektedir. Bunun yanı sıra stresi yönetmenize destek verecek net stratejiler bulmak da fayda gösterilmektedir. Sağlıklı beslenme düzenine geçmek, bol miktarda egzersiz yapmak ve sağlıklı uyku alışkanlıkları edinmek gibi kişisel bakım yöntemleri, yüksek stresli bir işin bazı etkilerini azaltmaya yardımcı olabilmektedir.
Ayrıca uzun süredir yapmamışsanız, tatil de size rahatlama sağlayabilir. Bunun dışında düzenli olarak planlanmış iş molaları ve günlük yenileme egzersizleri, tükenmişlikle mücadele etmenize destek verebilmektedir.
Tükenmişlik sendromu gösteren insanlar genel anlamda işlerini giderek daha stresli ya da sinir bozucu şekilde yaşayabilmekte, bu görebilmektedir. Çalışma koşullarınız ve birlikte çalıştığınız insanlar hakkında olumsuz görüşler uyanabilmektedir. Ayrıca duygusal olarak kendinizi uzaklaşmak, işiniz hakkında hissizleşmeye başlamak da yine görülmektedir. Zamanla tedavi edilmeyen tükenmişlik belirtileri duygusal olarak tükenmiş hissetmenize ve baş edememenize yol açabilmektedir.
Tükenmişlik doğal olarak günlük yaşamı olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Tükenmişlik sendromu belirtileri olan bireyler, görevler hakkında olumsuz hissedebilmekte, konsantre olmakta güçlük çekebilmektedir. Tüm bunlar beraberinde performansın düşmesine neden olmaktadır.
Tükenmişlik sendromu tedavisi yapılabilen bir durumdur. Kişilerin kendi hayatlarına dikkat etmesi ve özen göstermesi şarttır. Alanında eğitimli olan uzmanlara giderek bu konuda tedavi almak, daha iyi sonuçlar elde etmenize yardım edebilmektedir. Bunun ilk adımı, mevcut bulguların değerlendirildiği ve daha ileri düzeyde psikolojik ve tıbbi muayenelerin gerçekleştirildiği kapsamlı bir teşhis araştırmasıdır. Klinik tabloya, semptomların tipine ve şiddetine göre aşağıdaki tetkikler yapılabilmektedir:
Yoğun bir tıbbi ve psikolojik teşhis sürecinden sonra, çok modlu bir terapi konsepti oluşturmak için farklı yöntemler kullanılmaktadır. Psikoterapi onlardan bir tanesidir. Genellikle günde iki terapi seansı ile yoğun psikoterapi vurgulanmaktadır. Bu hızlı içgörüler ve bilişsel yeniden yapılandırma sağlamaktadır. Hem davranış terapisi hem de psikodinamik danışmanlık da ayrıca etkilidir. Dolayısıyla bu gerektiğinde EMDR'yi içerecek şekilde genişletilebilir.
Bunun dışında antrenörlük ve spor terapisi de bulunmaktadır. İş ve yaşama durumu ayrıntılı olarak analiz edilmeli ve değişim seçenekleri ile kaynaklar belirlenmelidir. İş ve iş yeri değişikliği olasılığı da araştırılmalıdır.
Spor terapisinde ise basit ve önemli bir tedavi yöntemi fiziksel aktivitedir. Bununla birlikte, tükenmişliği olan hastaları, sıklıkla yaşadıkları depresyon nedeniyle egzersiz yapmaya motive etmek zordur. Spor terapisinde saldırganlığı azaltan, yeni bir başarı duygusu yaratan ve gevşeme ile sonuçlanan fiziksel aktiviteler hasta ile birlikte geliştirilmektedir. Ayrıca otojenik antrenman, yoga, progresif gevşeme ve rahatlamayı sağlamaktadır. Stresle başa çıkma biçimini geliştirmekte, uykuyu teşvik etmektedir. Böylece depresyona karşı ve tükenmişliği azaltmada önemli bir etki bulundurmaktadır.
Tükenmişlik sendromu tedavisi öncesinde kişilere farklı testler yapılabilmektedir. Genel anlamda bunlar,
Şeklinde olup kişiden kişiye göre bunlar farklılaşabilmektedir.
Tükenmişlik sendromunda bir takım risk faktörleri de bulunmaktadır. Bunların oldukça geniş bir konu olup içinde,
Dahil pek çok konu vardır.
Tükenmişlik sendromu belirtileri farklı şekillerde kendini gösterebilmektedir. Bunların içerisinde şu gibi konular yer almaktadır:
Ayrıca farklı etmenler de yine mevcuttur.
Tükenmişlik Sendromu genellikle daha önce herhangi bir psikolojik veya psikiyatrik bozukluk öyküsü olmayan kişilerde ortaya çıkan işle ilgili bir dizi semptomdur.
Tükenmişlik sendromu en yaygın olarak Maslach Tükenmişlik Envanteri ile ölçülmektedir. MBI-HS, bağımsız olarak puanlanan üç boyuttan oluşan 22 maddelik bir kişisel bildirim anketidir.
