< Geri
İçindekiler
Sosyometri, bir grubun psikolojisi hakkında fikir sahibi olmak ve onu çözümlemek amacıyla yapılan testlerdir. Bu testler sayesinde topluluklar hakkında bilgi edinmek de mümkündür. Testlerden elde edilen sonuca göre ilgili gruptaki en popüler kişiler tespit edilebilir. Yapılan testlerin sonuçlarıyla beraber bir grupta dışlanan olup olmadığını da tespit etmek mümkündür. Gruba liderlik edenler de sosyometri testi ile belirlenebilmektedir.
Testler genellikle gerçekçi sonuçlar verse de her zaman bu yöntemle elde edilen bilgiler gerçeği tam olarak yansıtmayabilir. Bunun nedeni her öğrencinin testteki sorulara her zaman doğru yanıt vermemesidir. Kimi öğrenci bu testlerde birçok soruyu cevapsız bırakabilmektedir. Bunu sağlamanın tek yolu öğrenci ile öğretmen arasında şeffaf bir ilişki olmasıdır. Aksi durumda testin sonuçları istenen verileri vermeyebilir.
Günümüzde tüm okullarda sosyometri testi uygulanmaya devam etmektedir. Bu test ayrıca psikodrama tekniklerinden biridir. Yapacağınız bu test ile yalnızca grupla ilgili bilgiler almazsınız, bireyleri de bu test ile tanıyabilirsiniz. Eğer sınıfta dışlanan bir öğrenci varsa bunu hızlı bir şekilde tespit etmeniz de mümkündür. Böyle bir durumun olması durumunda rehber öğretmenler, zaman kaybetmeden dışlanan öğrenciler ile diyalog kurabilirler. Çocuklar arasında zorbalık ve psikolojik şiddet de okullarda görülebilmektedir. Böyle bir sorunla karşı karşıya kalan çocuklar da bu testler sayesinde yardım alabilir.
Sosyometri testi, sayısı 30-40’ı geçmeyen grupların birbirleriyle olan uyumlarını ve etkileşimlerini tespit etmeye yarar. Böylece küçük gruplar arasındaki iletişim hakkında bilgi edinebilir ve duruma erkenden müdahale edebilirsiniz.
Sosyometri örnekleri olarak gösterilebilecek testlerde sorulabilecek birçok soru vardır. Örnek soruları da şu şekilde sıralayabiliriz:
Testin tarihi 1930’lu yıllara kadar gitmektedir. Bu tekniği ilk geliştiren kişi J.L. Morena’dır. Bu teste göre her topluluğun dışarıdan görünen bir imajı vardır. Testin amacı ise bireyin veya grubun tüm ilişkilerini ve bu ilişkilerin dinamiklerini sayısal veriler elde ederek tespit etmektir. Bu dinamikler ve ilişkiler dışarıdan bakan biri tarafından kolayca fark edilebilir. Buna da ‘’dış toplum’’ denmektedir.
Ancak her şey dışa görünüşte görüldüğü gibi değildir. Bunların ötesinde ilk bakışta fark edilemeyen bazı sevgi ve nefret ilişkiler, sempati ve antipatiler vardır. Bunlar kendi aralarında özel iletişimler ve gruplaşmalar yaratır. Bütün bu iç ilişkileri sosyometri testi ile tespit etmek mümkündür. Buna ayrıca ‘’sosyometrik matriks’’ de denmektedir. Dış toplum ile sosyometrik matriks çatışma halinde olmaktadır. Bu da bize sosyal gerçeği verir.
Bu test ilk ve ortaöğretim öğrencilerine uygulanabilmektedir. Etkileşim şekillerini tespit etme amacı ile farklı gruplara da uygulanması mümkün olan bir testtir. Sınıfın rehber öğretmeni testi öğrencilere dağıtır, yönergeyi okur ve testin uygulanmaya başlamasını sağlar. Testin olabildiğince doğru sonuçlar vermesi için öğrencilerin yazdıkları isimleri kimseye göstermemeleri gerekmektedir. Testte maksimum 3 isim yazılmalıdır.
Bu sayı sağlanamıyorsa 2, bu da mümkün değilse 1 kişi yazılmalıdır. Eğer yazacak hiç isim yoksa öğrenciler ilgili soruyu boş bırakmalıdır. Test cevaplarına sınıftan olmayan kimsenin ismi yazılmamalıdır. Eğer testin uygulanmadığı gün sınıfta olmayan öğrenciler varsa onların da isminin yazılması mümkündür. Bu teknik maksimum 30-40 kişilik gruplara uygulanmalıdır. Bu sayıyı korumak testin doğru sonuçlar vermesi açısından önemlidir. Testin hangi amaçla kullanılacağı teste başlamadan önce belirlenmelidir ve ilgili sorular buna göre hazırlanmalıdır.
Sosyometri, hem psikoloji hem de sosyoloji dallarında kullanılmaktadır. Test, küçük grupların birbirleriyle olan ilişki dinamiklerini tespit etmek ve bunlar hakkında bazı bilgiler edinmek için uygulanmaktadır.
Testin temeli, bir grubun üyelerinin birbirlerine karşı nasıl hisler beslediklerini sorma prensibine dayanır. Bu sayede gruptaki kişilerin diğerleri hakkında ne tür düşünceleri olduğu ve onlar hakkında ne hissettikleri ortaya çıkar. Bir grubun birbirine ne kadar yakın ve uzak hissettiği bu test yardımıyla öğrenilebilir. Elde edilen sonuçlar neticesinde sosyogram denen şemalar hazırlanır. Bu şemalar sayesinde kişiler arasındaki ilişkiler net bir şekilde belirlenir. Grubun sosyal yapısı da bu test sonucunda belli olmaktadır. Bu test özellikle küçük gruplara uygulandığında faydalı sonuçlar vermektedir.
Testin öncelikle güvenli ve gürültülü olmayan bir ortamda uygulanması gerekmektedir. Bunu sağladıktan sonra katılımcılara cevaplama kağıtları dağıtılmaktadır. Teste başlamadan ilk önce ad ve soyad bilgileri yazılmalıdır. Testte her soruya tercih edilen en fazla 3 kişinin ismi yazılmalıdır. Yazılan isimlerin ise kimseyle paylaşılmaması gerektiği katılımcılara teste başlamadan önce söylenmelidir. Test eğer bir sınıf ortamında uygulanıyor ise bu durumda öğrenciler yalnızca sınıf arkadaşlarının ismini yazmalıdır. Bunun dışında o an sınıfta olmayan öğrencilerin isimleri yazılabilmektedir. Bu kurallar öğrencilere mutlaka açıklanmalıdır.
Kağıtlar toplandıktan sonra öğrencilerin yanıtları incelenir. Öğrencilerin kimleri tercih ettikleri ve ne derece tercih ettikleri değerlendirme tablosuna not edilir. Bu işlem her bir öğrenci için tek tek yapılmalıdır. Bu şekilde öğrencilerin tercih ediliş nedenlerine göre puan yazılır. 1. olarak yazılan öğrenci için 3 puan ve 2. olarak yazılan öğrenci için 2 puan verilir. 3. Tercih olan öğrenci için 1 puan verilir. Hiç tercih edilmeyenler ise 0 olarak sayılır. En yüksek puanı alan öğrencilerin sınıf tarafından kabul edildiği ve sevildiği kabul edilir. Az puan alan öğrencilerin ise kabul görmediği değerlendirilir. Bunun için gerekli rehberlik çalışmaları rehber öğretmenler tarafından yapılmalıdır. Bu testin doğru sonuç vermesi için testin uygulandığı sınıftaki öğrencilerin birbirlerini iyi tanıması önemlidir. Tablo tamamlandıktan sonra sosyogram oluşturulur. En yüksek puanı alan öğrenci sosyogramda dairenin merkezine yerleştirilir. Daha az puan alan öğrenciler ise merkezden uzaklaştırılarak yerleştirilir. Testte erkek ve kız öğrencilerin ayrı işaretlerle gösterilmesi değerlendirme açısından kolaylık sağlar.
Elde edilen sosyogram tablosu sonucunda ilgili grubun sosyal etkileşim ağı hakkında veriler elde edilir. Sosyogramda tespit edilen belli başlı kişilik tipleri vardır:
Liderler: Liderler, bir sınıfta ya da grup içerisinde diğer bireyler tarafından en çok tercih edilen ve kararlarına en çok uyulan kişilerdir. Bu kişilerin fikirlerine sıklıkla başvurulmaktadır. ‘’Kimin izinden gitmek istersiniz?’’, ‘’Kimin kararlarına en çok güvenirsiniz?’’ gibi sorulara verilen cevaplara göre liderleri tespit etmek mümkündür.
Yalnızlar: Bu kişiler gruptaki herhangi biri tarafından tercih edilmemiş kişilerdir. Bu kişilerin okul ortamında tespit edilmesi durumunda bazı eylemlerin alınması gereklidir. Bu durum öğrencinin kendisi ve ailesi ile konuşulmalıdır. Kişiyi yalnızlığa iten nedenler araştırılmalıdır.
Çekimserler: Bu kişilerin ismi belli başlıklar altında verilmiştir ancak kendileri yeterli sayıda arkadaş ismi vermemiş kişilerdir.
Dengesizler: Bu kişilik tipindeki kişilerin cevapları diğer katılımcılarla tutarsızdır. Diğer kişiler kendilerinin ismini verirken onlar aynı kişilerin ismini vermez.
Klikler: Bu kişiler büyük gruplar tarafından soyutlanmış kişilerdir ancak kendi aralarında ilişkilerini sürdürmektedirler. Diğer bir deyişle birbirlerini tercih eden alt gruplardır. Bu kişiler genellikle birbirlerini tercih ettikleri için grup bütünlüğünü bozabilirler. Bu kişilerin hangi neden ve amaç ile birlikte olduğu mutlaka araştırılmalıdır.
Bu test ile bir gruptaki kişilik tipleri ve ilişkiler hakkında bilgi sahibi olmak mümkündür. Ancak test sonucunda kişilerin neden ve nasıl bir araya geldikleri ve birbirlerini neden tercih ettikleri hakkında bilgi sahibi olmak mümkün değildir. Bu nedenle gerekli yardımı yapabilmek için mutlaka bazı sorulara cevap aranmalıdır. Bunlar genellikle aşağıdakiler gibidir:
Sosyometrik teknikler, bir topluluktaki kişilerin birbirleriyle olan toplumsal ilişkilerini inceler ve onları ortaya çıkarmaya yarar. Bu teknik özellikle sınıf içindeki toplumsal yapıyı incelemekte kullanılmaktadır. Böylece öğrenciler arasındaki arkadaşlık ilişkileri kolaylıkla belirlenebilir. Test sonucunda elde edilen bilgilerin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetinde kullanılması mümkündür. Böylece kişiler arası ilişkiler kullanılabilir. Elde edilen sonuçlardan öğretmenlerin faydalanması mümkündür. Özellikle sınıf öğretmenleri bu sonuçlardan daha geniş bir şekilde yararlanabilir.
Bu teknikler sayesinde sınıftaki liderler, dışlananlar ve klikler belirlenebilir. Elde edilen sonuçlara göre grup etkinliklerinde birlikte çalışabilecek öğrencileri seçmek kolaylaşır. Sınıfın oturma düzenini belirlemek de elde edilen sonuçlar neticesinde kolaylaşmaktadır. Eğer klikler varsa bunlar daha sağlıklı ve yararlı bir yönde kanalize edilebilir.
Bu uygulamaya başlamadan önce ve uygulama esnasında dikkat etmeniz gerekenler şu şekildedir:
Sosyometri testi ile ilgili bu hususlara dikkat edildiğinde uygulama isteneni daha net bir şekilde verebilecektir.
