Dikkat Dağınıklığı Nedir? Neden Olur ve Tedavisi

İçindekiler

Dikkat Dağınıklığı Nedir? 

Dikkat dağınıklığı, herhangi bir eylemi yaparken ya da zihinsel olarak bir işle meşgulken dikkati toparlayamayıp yapılan işe konsantre olamama durumudur. Dikkat eksikliği bozukluğu çocuklarda çok küçük yaştan itibaren gözlemlenebilir bir bozukluktur. Bu durum hiperaktivite ile birlikte görülebilir. Bu rahatsızlık; aynı zamanda DEHB, yani ''Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu'' olarak bilinir.

Dikkat dağınıklığı olan kişi, aynı dikkat dağınıklığı testi için günün farklı saatlerinde aldığında farklı sonuçlarla karşılaşabilir. Bu kişiler uykusunu almış, kahvaltısını yapmış ve iyi bir ruh halindeyken yapılan testten iyi sonuçlar alabilir. Ancak dikkat eksikliği olan kişi günün hangi saati olduğu fark etmeksizin testte aynı performansı gösterecektir. 

Dikkat Dağınıklığı Neden Olur?

Sık sık dikkat dağınıklığı yaşamak, kişinin başarısını, aile ve sosyal hayatını etkileyen bir durumdur. Bu da kişinin sosyal hayatında birçok olumsuzluğa neden olabilir. Dikkat dağınıklığı zihinsel çaba gerektiren konulara gerektiği kadar odaklanamama sorununa neden olur. Dikkat dağınıklığı olan çocuklar problem çözme gibi konulara yeterince iyi odaklanamazlar. Dikkat eksikliğinin aksine dikkat dağınıklığına genellikle genetik etkenler sebep olmaz. Dikkat dağınıklığına fiziksel, çevresel ve kişisel faktörler neden olabilir. 

Dikkat Dağınıklığının Fiziksel Nedenleri

Fiziksel faktörler, işitme ve görme duyularındaki nedenlerden kaynaklanır. Örneğin, bir hastalık geçirmiş olan kişi çeşitli semptomlardan ötürü dikkatini toplamakta zorluk çekebilir. Hali hazırda ağrı ve halsizliğe neden olan bir hastalığa sahip kişilerin de dikkatlerini tam olarak olması gerektiği gibi toplaması beklenemez. Ayrıca uykusunu iyi almamış ya da sabah kahvaltısını yapmamış kişilerin de gündüz erken saatlerde dikkat dağınıklığı yaşamaları normaldir. Bunlara fiziksel nedenler denir. 

Dikkat Dağınıklığının Çevresel Nedenleri

Dikkat dağınıklığının çevresel sebepleri ise herhangi bir unsurda dikkat dağıtıcı özelliği olan unsurları içerir. Buna ortamdaki ses ve ışık neden olabilir. Örneğin çoğu kişi için sessiz bir kütüphane ortamında ders çalışmak oldukça kolayken kafe gibi kalabalık ve müzikli yerlerde çalışmak zor olabilir. Bunun dışında kişinin çevresinde yaptığı işin dışında dikkatini daha çok çekecek bir unsurun bulunması da dikkatinin dağılmasına neden olabilir. Bunlar çevresel faktörler kapsamında değerlendirilir. 

Dikkat Dağınıklığının Kişisel Nedenleri

Son olarak kişisel faktörler ise bireyin dikkatini toplamayı yapamaması olarak karşımıza çıkar. Günlük hayatta stresli durumlar içerisinde kalmak kaçınılmazdır. Örneğin sınav dönemi gibi stresli zamanlar dikkat dağınıklığı yaşanmasına neden olabilir. Kişiye kaygı verecek herhangi bir iş üzerinde çalışmak da dikkatin gerektiği gibi toplanamamasına neden olur. Bunlar ise kişisel faktörler çerçevesinde değerlendirilirler. 

Diğer Faktörler

Dikkat dağınıklığı ayrıca beslenme düzeni ile de alakalı olabilir. Özellikle sıkça şekerli gıdaları tüketmek dikkat dağınıklığına neden olabilir. Bu nedenle çocukların aşırı tatlı gıdalardan uzak durması en iyisi olacaktır. Birtakım ilaçların tüketilmesi de dikkat dağınıklığını tetikleyebilir. Dikkat dağınıklığı yaşanması durumunda kişi kendini yaptığı işin ayrıntılarına gerektiği gibi veremez. Dikkatsizlikten ötürü sık sık hata yapabilir. Zihinsel bir işle meşgul olan kişi bu yüzden işlerini erteleyebilir. 

Kullanılan birtakım ilaçlar hayale dalma davranışına neden olabilmektedir. Bu durum dikkat eksikliği ile birleşince bu durumda olan bir kişiyle iletişim kurmak da zorlaşır. Dikkat eksikliği yaşanılan dönemde unutkanlığın görülmesi de olağandır. Eşyayı konulan yerde bulamama ya da eşyayı kaybetme gibi durumlar sıkça görülebilir. Böyle bir dönemden geçen kişinin yapması gerekenleri not alması iyi bir çözüm yolu olabilir.

Bu tür davranışlar çeşitli etkenler neticesinde görüldüğüne normal olarak kabul edilebilir. Nitekim bazı dönemlerde dikkat dağınıklığı yaşanması kaçınılmaz olabilmektedir. Bu durumda endişelenecek bir şey yoktur. Ancak ilgili davranışlar sık sık tekrarlanıyorsa ve özellikle ortada dikkat dağıtıcı herhangi bir unsur yokken bile görülüyorsa, bu durumda sorun yalnızca dikkat dağınıklığı olmayabilir. 

İlgili belirtilerin devamlı olarak yaşanması dikkat eksikliği bozukluğunu işaret eder. Böyle bir durumda bir uzmana danışarak destek almak gerekir. Bunun için çocuk psikiyatristlerine, nörologlara, psikologlara, psikolojik danışmanlara ve sosyal hizmet uzmanlarına danışılabilir. Ailelerin ise dikkat eksikliği konusunda bilgili olması böyle bir durumun gelişmesi durumunda geç tanı konmasının önüne geçer.

Dikkat Dağınıklığı Belirtileri Nelerdir?

Dikkat dağınıklığı, dikkat eksikliğinin aksine her konuda görülen bir durum değildir. Bazı konularda dikkati toparlayamamak dikkat dağınıklığının bir sonucudur. Çocuklarda dikkat dağınıklığı ile yetişkinlerde görülen dikkat dağınıklığı belirtileri birbirlerine yakındır. Ancak iki grup arasındaki sorumluluklardan ötürü bazı farklılıklar görülebilir.

• Dikkat dağınıklığı olan bir çocuk bazı derslere mükemmel şekilde konsantre olurken bazı derslere gerektiği kadar dikkatini veremeyebilir. Bu tür dersler genellikle çocuğun sevmediği derslerdir. Örneğin, resim yapmayı çok seven bir çocuk bu derste tam performans gösterirken, matematik dersini sevmiyorsa bu derste başarısı düşük olacaktır. Bu durumun zeka seviyesiyle hiçbir alakası yoktur. Gereken motivasyon ve ortam sağlandığı takdirde çocuğun sevmediği derse de odaklanabilmesi mümkündür.
• Dikkat dağınıklığı yetişkinlerde ise yaptığı işlere iyi bir şekilde odaklanamama ya da verimli çalışamama şeklinde görülür. Bu durumun çocuklarda olduğu gibi sevilmeyen ya da motive edici olmayan bir işi yapmaktan kaynaklandığı söylenebilir. Örneğin dışarıda oldukça güzel bir hava varken işyerinde bitirilmesi gereken işleri yapmak normalden biraz daha zor olabilir. Kişinin ilgisini çekmeyen bir projede çalışması ise yapılan işin verimini düşürür. 
• Bazı durumlarda ise kişiler ilk kez tanıştıkları birinin ismini hafızada tutmakta zorluk çekebilir. Günler sonra bu kişiyle yeniden karşılaşıldığında ise bu kişinin yüzünü hatırlayamayabilirler. Bu durum kişinin karşısındaki kişinin ilgisini çekmediği durumlarda yaşanabileceği gibi ilgisini çektiği durumlarda da yaşanabilir. Her iki durum da olağandır.
• Bazen önemsiz dış uyaranlara gerektiğinden fazla dikkatli olunması da dikkat dağınıklığı belirtisi olarak sayılabilir. Örneğin, yapılması gereken bir işle meşgulken dışarıdan gelen kuş sesi, araba kornası, insan konuşmaları gibi seslere fazla odaklanıp yapılan işten kopmak dikkat dağınıklığı belirtisidir. Bir anlık sesin geldiği yöne odaklanmak oldukça normaldir, ancak bundan sonra yapılan işe dönmeden önce zihin bulanıyorsa bu bir dikkat dağınıklığı belirtisidir.
• Okuma ve dinleme sırasında ilgili konudan kopmak da bir dikkat dağınıklığı belirtisidir. Bir sayfayı tekrar tekrar okumak dikkat dağınıklığının bir sonucudur. Bir konferans sırasında anlatılan konudan kopup düşüncelere dalmak ve ardından ne dinlediğini anlamamak da dikkat dağınıklığı nedenlerindendir.
• Dikkat dağınıklığı sınavlarda da görülebilir. Örneğin optiğe doğru cevabı geçirmek gibi basit bir iş dikkat dağınıklığı nedeniyle hatayla sonuçlanabilir. Kişinin okuduğu sorunun ana fikrini anlayamaması ya da belirgin bir kelimeyi gözden kaçırması da dikkat dağınıklığından kaynaklanan bir durumdur.

Dikkat Dağınıklığı ve Dikkat Eksikliği Farkları Nelerdir?

Dikkat dağınıklığı yaşam sık sık olmamak koşulu ile oldukça normal bir durumdur. Ancak dikkatin dağılması demek işlerin toparlanmasının da oldukça zorlanması demektir. Dikkat dağınıklığı yaşayan kişiler, zihinlerini toplamakta ve düşüncelerini aktarmakta güçlük çekerler. Ancak bu durum dikkat eksikliği ile karıştırılmamalıdır. 

Dikkat dağınıklığı her zaman yaşanabilir ve herkesin başına gelebilir. Ancak dikkat eksikliği tedaviye ihtiyaç duyulmasını sağlayan bir durumdur. Bu durumdan muzdarip çocuklar ise yerlerinde durmakta güçlük çekerler. Dikkatlerini toplamaları neredeyse olanaksızdır. Bu durum derslerini de kötü etkiler. Dikkat dağınıklığı olan bir çocuk ise bu sorunu sürekli yaşamaz. Ancak DEHB, bu sorunların devamlı olarak yaşanmasına neden olur.

Dikkat Dağınıklığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Her dikkat dağınıklığı şikayeti ilaç tedavisi ile çözülecek kadar ciddi değildir. İlaç tedavisi için öncelikle durumun şiddeti iyice değerlendirilmelidir. Mecbur kalınmadıkça ilaç kullanmak tavsiye edilmez. Çünkü ilacın kesilmesi ardından yoksunluk sendromu yaşanabilir. Bu da endişe verici bir durumdur. Türkiye’de bu durum için sıklıkla dikkat dağınıklığı ilacı olan Concerta reçete edilir. Ancak bu ilacın yan etkileri oldukça güçlüdür. 

Kişilerde iştahsızlık, çarpıntı ve anksiyete gibi diğer ciddi sorunların çıkmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle herkesin her durumda kullanması tavsiye edilen bir durum değildir. Dikkat dağınıklığı için kullanılan bir diğer ilaç ise Ritalin’dir. Ritalin de Concerta ile benzerlik gösteren bir dikkat dağınıklığı ilacı olmasına karşın yan etkileri bakımından daha az risk teşkil etmektedir. Dikkat dağınıklığı için son olarak da Adderall, Klonidin, Pemolin, Karbamazepin gibi ilaçlar kullanılabilir.

Dikkat Dağınıklığı İçin Ne Yapılmalı?

Yukarıda tedavi için sayılan ilaçların birtakım yan etkileri nedeniyle, dikkat dağınıklığı için ilaçlı tedavinin yanı sıra ilaçsız tedavi de tercih edilebilir. Dikkat dağınıklığı için bazı uygulamalar da faydalı olabilmektedir:

Motivasyon: Yetişkinlerde motivasyonu genellikle maddi etkenler sağlamaktadır. Örneğin yapılacak bir işin sonucunda ücret alınacak olması kişiyi motive eden bir durumdur. Bitirilecek olan bir proje sayesinde terfi alınacak olması da yine o kişinin yaptığı işe olan motivasyonunu oldukça artıracaktır. 

Çocuklarda ise başarmanın sonucunda takdir edilmeleri oldukça motive edicidir. Hem yetişkinlerin hem de çocukların dikkat dağınıklığı yaşadıkları, yani ilgilenmedikleri konuda başarısız olmaları normal kabul edilir. Bu tür konu ve alanlar hakkında motive edilmeleri dikkat dağınıklıklarının büyük oranda önüne geçer. Motivasyonun değer verilen ve sevilen bir kişiden gelmesi ise başarı oranını oldukça artırır.

Yazılım Destekli Uygulamalar: Son zamanlarda geliştirilen akıllı teknolojiler de dikkat dağınıklığı tedavisinde etkili olmaktadır. Dikkat dağınıklığı için geliştirilen birtakım oyunları oynamak bu konuda yardımcı olabilir.

Dikkat Güçlendirme Uygulaması: Dikkat güçlendirme uygulamaları, dikkat potansiyelini artırmaya yöneliktir. Egzersizler düzenli olarak uygulandığında dikkat dağınıklığına yardımcı olabilir.

Düzenli Uyku, Dengeli Beslenme ve Spor Yapmak: Düzenli bir uyku düzenine sahip olmak ve vücudun ihtiyacı olan uykuyu alması dikkati doğrudan etkileyen bir unsurdur. Uykulu bir beynin beklendiği gibi çalışması beklenemez. Şekerli gıdaları fazla tüketmek ve yetersiz beslenmek de dikkatin boyutunu oldukça düşürür. Bazı vitaminleri ve mineralleri yeteri kadar almak ise dikkatin toparlanmasını sağlar. Sağlıklı bir vücut çoğu sorunun üstesinden gelir. Bu nedenle spor yapmak ihmal edilmemelidir.

Terapi Süreçlerine Dahil Olmak: Terapilere katılmak da ilaçsız tedavi açısından iyi bir seçenektir.