< Geri
İçindekiler
Çocuklar gelişim sürecinde ebeveynlerinden ve çevrelerinde bulunan diğer bireylerden etkilenir ve kendilerine has davranış kalıpları oluştururlar. Temelde her bir bireyin farklı olduğu düşünüldüğünde, çocukların gelişim süreçleri de kendilerine özgü ve farklıdır. Çocuklarda davranış bozukluğu bazen duygusal bir tepkiye bağlı olarak ortaya çıkabilirken, bazı hallerde ebeveyn davranışlarına bağlı olarak ortaya çıkar.
Gelişim süreçlerinde ebeveynlere düşen görev, çocuklarının gösterdiği davranışların gelişim evreleri açısından normal olup olmadığını kontrol etmeleridir. Eğer çocukta görülen davranışlar gelişim evrelerine göre aşırı veya normalin dışındaysa ve uzun süredir devam ediyorsa, ortada bir sorun olduğu düşünülmelidir.
Çocuk davranışlarının normalden farklı ve bozuk olduğunu belirlemek için bazı kıstaslara uygunluk göstermesi gerekir.
Çocuk kendi yaş gurubuna uygun olmayan hal ve davranışları birkaç kez gösterip sonrasında kendi evresine uygun davranmaya devam ediyorsa bu bir sorun olarak görülmemelidir. Ancak, bu davranış süreklilik arz etmeye başlamış ise davranış bozukluğu olarak değerlendirilmelidir. Davranışın yoğunluğu da önemli bir kriterdir. Yaşından beklenmeyen bir davranışın yinelenerek sıkça yapılıyor olması çocukta davranış bozukluğu belirtisi olarak görülmelidir. Örneğin 7 yaşında bir çocuk, 2 yaşında bebek davranışlarını sıklıkla ve uzun süredir devam ettiriyorsa bu çocukta davranış bozukluğu olduğunun kuvvetli bir emaresidir.
Çocuklar çok iyi bir gözlemcidir ve çevrelerinde olup biten hemen her şeyi hızla öğrenerek kendi davranış kalıplarını oluşturmaya başlarlar. Çocuklar da yetişkin bireyler gibi bedensel ve ruhsal sebeplere bağlı olarak iç çatışmalar yaşayabilir ve bunları ortaya çıkarabilirler.
Tüm bunların yanı sıra bazı hallerde hayvanlara veya etrafındaki insanlara karşı nefret, şiddet ve öfke gibi toplumsal norm ve davranışlara aykırı davranışlar da gösterebilir. Bazen çocuklarda davranış bozuklukları, uyum bozukluklarına bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Her bir çocukta farklı sebeplere bağlı olarak ortaya çıkmakla birlikte davranış bozukluklarının altında yatan temel sebepler, anne ile çocuk arasındaki bağlar, ebeveynlerin birbirleriyle ilişkisi, çocuğun kendisine has mizaç ve karakteri ve çevresel etkenlerdir.
Çocuklarda davranış bozukluğu belirtileri farklı şekillerde kendisini gösterebilir. Bu belirtiler bazı hallerde çocuğun yaşından beklenmedik derecede uç noktalarda olabilmektedir. Özellikle hayvanlara karşı zalimane tutumlar, ebeveyn veya arkadaşlarıyla fiziksel kavgalar, sopa, taş, bıçak, cam kırıkları gibi fiziksel zarara sebebiyet verebilecek alet kullanımları görülebilmektedir. Ayrıca hırsızlık yapmak, göz korkutma amacıyla tehdit etme gibi davranışlar da davranış bozukluğu belirtileri arasındadır.
Bazen bu eylemlerin ve davranışların insan veya hayvanların yanı sıra cansız varlık ve eşyalara karşı da yapıldığı gözlemlenmektedir. Örneğin başkasının eşyasına zarara verme, çalma veya bir eşyayı kasıtlı olarak ortadan kaldırma sıklıkla rastlanan davranışlardır. Nadiren de olsa kasıtlı olarak evi ateşe vererek yangın çıkarma gibi büyük zararlara yol açacak eylemlere girişebilirler. Bu tür eylem ve davranışların sürekliliği ve yoğun bir şekilde devam etmesi, çocuğun psikolojik destek almasını gerektiren bir durumla karşı karşıya olunduğunu gösterir. Çocuklarda yaygın olarak görülen davranış bozuklukları arasında,
Bu ve buna benzer davranışların görülmesi halinde yapılması gereken ilk iş, zaman kaybetmeden uzman bir pedagog ile görüşerek davranış bozukluğu tedavisi ile ilgili ilk adımı atmak olmalıdır.
Uyum ve davranış bozuklukları vaka örnekleri incelendiğinde dikkat çekmek en sık görülen nedenler arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Bu davranışın temelinde ise ebeveyne karşı güç kazanma isteği yatar. Bazı hallerde ebeveyn, aile ve çevredeki diğer fertlerin hatalı davranışları ödüllendirmesi de çocuğun davranış bozukluğu edinmesine yol açabilmektedir. Örneğin çocuğa küfür ettirmek, alkol veya sigara içmeye teşvik etmek gibi davranışlar ilerleyen süreçlerde çocuğun farklı alışkanlıklar edinmesine temel teşkil edebilmektedir.
Davranış bozukluklarının ortaya çıkma nedenlerinden biri de çocuğun kendini yetersiz hissetmesidir. Verilen görevleri tamamlayamamak, yapması gereken işleri eksik veya yanlış yapmak çocuğun kendini yetersiz hissetmesine ve farklı davranış bozukluklarına da meyletmesine sebep olabilmektedir. Davranış bozukluklarının oluşması ve gelişmesindeki temel faktörlerden biri de uygunsuz veya yanlış davranışların çocuğun arkadaşları tarafından da onaylanmasıdır. Böylece çocuk, yanlış bir davranışı doğruymuş gibi yapmaya devam edebilir.
0-6 yaş davranış bozuklukları çoğunluklar ebeveynlerin çocuğa karşı tutumları, annenin depresif bir kişiliğe sahip olması, aile içi istismar, ailenin gelir durumunun kötü oluşu sebebiyle gelişmektedir. Ayrıca, anne veya babanın aşırı otoriter bir kimliğe sahip olması de bu yaş aralıklarındaki çocukların psikolojisini olumsuz yönde etkileyen faktörler arasındadır.
Çocukların sağlıklı bir ruh ve beden yapısına sahip olarak gelişebilmesinde, bilinçli ve duyarlı ebeveynlerin rolü çok büyüktür. Çocuklarda davranım bozuklukları bazen küçük yaşlarda görülse de genellikle ergenlik dönemleri en dikkatli olunması gereken dönemlerdir. Yaş ilerledikçe çocuğun davranış kalıpları oluştuğundan dolayı 16-17 yaşından sonraki dönemlerde davranış bozukluklarının başladığı nadiren görülür. Ergenlik sonrası dönemlerde çoğunlukla anti-sosyal kişilik bozukluğu, alkol ve madde kullanımı gibi davranış bozuklukları görülmektedir.
Çocuklarda davranış bozukluğu tedavisi zor bir süreci kapsamakla birlikte, uzman psikologlar veya terapistler tarafından kullanılan tedavi yöntemleri ile sorunlar kalıcı olarak çözülebilmektedir. Bu tür terapilerde çocuk, aile, okul ve çocuğun sosyal çevresi birlikte ele alınarak geniş kapsamlı bir çalışma yapılması gerekir. Klinik ortamlarda uygulanan bilişsel terapi yöntemiyle çocuğa aile ve çevresi ile iletişim yetisi, dürtülerini ve öfkesini kontrol edebilme yeteneği kazandırmak amaçlanır.
Çocuklarda ortaya çıkan davranış bozukluklarının tedavisi için uygulanan herhangi bir psikofarmakalojik tedavi mevcut olmamakla birlikte, içinde bulunduğu durumu gösteren belirtiler ve buna bağlı olarak ortaya çıkan psikolojik psikiyatrik bozuklukların tedavisi adına ilaç tedavisi de önerilebilmektedir. Antidepresan, duygu-durum dengeleyicileri, merkezi sinir sistemi uyarıcıları gibi bazı ilaçlar hekim tarafından reçete edilmesi halinde tedaviye katkı sağlamaktadır.
Tedavi süreleri farklı değişkenler bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Tedavi için verilen randevulara düzenli gelinmesi, çocuğun sorunu ile ilgili olarak psikoloğa erken açılması veya içine kapanık bir ruh haline sahip oluşu, aile ile psikolog ile bağ kurması için geçen süre, tedavi sürecini etkileyen faktörlerdir. Bir anlamda aile ile psikoloğun kuracağı bağın derecesi tedavide elde edilecek başarı ile doğru orantılıdır.
1- Çocuklarda davranış Bozukluğu Kendiliğinden Düzelir Mi?
Çocuğun sorunlarına duyarlı ebeveynler sayesinde bazı davranış bozukluklarının düzenlenmesi mümkün olabilir. Ancak çocuk okul ve arkadaş çevresinde de olumsuz davranışlar gösteriyorsa ve bunu devam eden bir sıklıkta yapmaya devam ediyorsa, mutlaka çocuk davranışları konusunda uzman bir psikologdan profesyonel destek alınması gerekir.
2- Davranış Bozuklukları Tedavi Edilebilir Mi?
Evet edilebilir. Ancak tedaviden beklenen sonucun elde edilebilmesi için öncelikle bu davranışların ortaya çıkmasına temel teşkil eden sebeplerin doğru analiz edilmesi zorunludur. Her bir çocukta farklı sebeplere bağlı olarak ortaya çıkabildiği için, tedavinin tek ve standart bir yöntemi yoktur. Uzman bir psikolog tarafından yapılan terapi seanslarından elde edilen bilgiler, tedavinin hangi yöntemlerle yapılacağına dair fikir oluşturur. Tedavi farklı terapi yöntemleriyle yapılabildiği gibi, tedaviye eşlik edecek bazı ilaçların da kullanılması söz konusu olabilir.
3- Davranış Bozuklukları Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Çocuklarda davranış bozuklukları çocuğun ve ailenin günlük yaşamını olumsuz etkileyecek ciddi bir sorundur. Ebeveynler tarafından bu tür davranışlar müşahede edildiğinde zaman geçirmeden tedaviye başlanması tavsiye edilmektedir. Aksi halde ilerleyen dönemlerde çocuğun antisosyal ve saldırgan bir kişiliğe bürünmesi ve farklı psikolojik sorunlardan mustarip olması mümkündür.
4- Davranış Bozuklukları Ne Zaman Başlar?
Küçük yaşlarda bazı davranış bozukluklarına rastlanmakla birlikte, bu tür sorunlar genellikle ergenlik dönemlerinde başlar. Küçük yaşlarda başlayan davranış bozukluklarının zamanında tedavi edilmemesi halinde, ilerleyen yaşlarda madde ve alkol bağımlılığı tehlikesiyle karşı karşıya kalınması olası bir durumdur. Bu sebeple ebeveynlerin çocuğun gelişimini dikkatlice incelemesi, olası değişimler ile ilgili olarak düzenli bir şekilde profesyonel destek alması tavsiye edilmektedir.
5- Davranış Bozuklukları Genetik Midir?
Tam bir genelleme yapmak olası değilse de, davranış bozukluklarının genetik geçiş gösterebilir. Aile bireyleri arasında bulunan anne-baba veya kardeşlerde davranış bozukluğu olması, çocuğun büyüme çağında bu davranışlardan etkilenme ihtimalini yükseltir. Ebeveynlerin aşırı sert tutumları veya tam tersi her şeye hoşgörülü yaklaşması da çocukta davranış bozukluğuna sebep olabilmektedir. Ayrıca annenin hamilelik ve doğumda yaşadığı sorunlar da risk artıran faktörler arasında yer alır
